Bu çalışma, farklı reyhan (Ocimum basilicum L. ) genotiplerinde ontogenetik ve morfogenetik varyabilitenin belirlenmesi amacıyla, 2013 yılında ADÜ Ziraat Fakültesi Araştırma ve Uygulama Çiftliği'nin Tarla Bitkileri Bölümüne ait Deneme Tarlasında yürütülmüştür. Deneme materyali olan 6 farklı Reyhan genotipi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tarla Bitkileri bölümünde yürütülen bir çalışmadan, 1 genotip ise piyasadan temin edilmiştir. Deneme, tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekrarlı olarak kurulmuştur. Ana parsellere hasat zamanları (çiçeklenme öncesi, tam çiçeklenme ve çiçeklenme sonu ), alt parsellere ise reyhan genotipleri gelecek şekilde deneme düzenlenmiştir. Morfogenetik varyabilitenin belirlenebilmesi amacıyla her bir gelişme döneminde yapılan biçimlerde bitki, alt (1/3), orta (1/3), üst (1/3) yaprak, sap ve çiçek olarak ayrılmıştır. Farklı gelişme dönemlerinde üst, orta, alt yaprak verimi bakımından en yüksek değerler, alt yaprak veriminden elde edilmiştir. Her beş bitki aksamında da en yüksek değerler tam çiçeklenme döneminde, en düşük değerler üst yaprak ile çiçeklenme öncesi dönemde bulunmuştur. En uygun hasat zamanının tam çiçeklenme dönemi olduğu saptanmıştır. Araştırmada, reyhan genotipleri için ortalama bitki boyu değerleri 37.64-95 cm, ortalama yeşil herba verimi 795.31-3576.76 kg/da, ortalama drog herba verimi 237.13-1225.02 kg/da, ortalama drog yaprak verimi 97.92-542.42 kg/da, ortalama drog çiçek verimi 52.08-339.830 kg/da olarak bulunmuştur. Çiçekte uçucu yağ oranı %0.13-1.23 arasında, yaprakta uçucu yağ oranı %0.18-1.70 arasında değişmiştir. Uçucu yağın ana bileşenleri metil kavikol ve öjenol olarak belirlenmiştir. Aydın ekolojik koşullarında en yüksek verim için hasatın tam çiçeklenme döneminde, birinci biçim ile yedinci genotipten yapılması gerektiği, en yüksek uçucu yağ oranı için hasatın tam çiçeklenme döneminde, bitkinin yaprak kısımları kullanılarak ikinci biçim ile yedinci genotipten yapılması gerektiği söylenebilir.
In this study, it was aimed to determine the ontogenetic and morphogenetic variability in different basil (Ocimum basilicum L.) genotypes in experimental fields of Research and Practice farm of Field Crops, Department of Agricultural Faculty in Adnan Menderes University in 2013. One of the basil genotype (as experimental material) was found from the market and the other six of them was found from the Gaziosmanpaşa University. The experiment was arranged in a split-plots design with three replications. Main plots were harvesting times (pre flowering, full flowering, post flowering) and sub plots were basil genotypes. The plant was split up into five parts, namely, down (1/3), middle (1/3), up (1/3), leaf and scape in each growing stages for the determination of the morphogenetic variability. The maximum yield was obtained from the down part of the plant in different growing stages in terms of yield of the up, down and middle parts. In all five parts, the maximum values of the yield was found at the full- flowering period and the minumum values was found at the post- flowering period in the up part. The most suitable time for harvesting was the full- flowering period. In this research, the mean plant height was 37.64-95 cm and the yields of the mean fresh herb, the mean drug herb, the mean drug leaf, the mean drug flower were 795.31-3576.76 kg/da, 237.13-1225.02 kg/da, 97.92-542.42 kg/da, 52.08-339.83 kg/da respectively for basil genotypes. In the flower, the essential oil rate was between %0.13-1.23 and in the leaf, the essential oil rate was between % 0.18-1.70. It was determined that the main components of the essential oil were methyl chavicol and eugenol. In Aydın ecological conditions, the harvesting should be done at full- flowering period by using first harvesting and seventh genotype for the maximum yield and the harvesting should be done at full-flowering period by using leaf parts of the plant, second harvesting and seventh genotype for the maximum essential oil rate.
