Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinde bitki sıklığı ve azot dozlarının verim, verim unsurları, agronomik ve kalite özellikleri üzerine etkileri ve özelikler arası ilişkiler

Abstract

Bu çalı ma 2003–2004 ve 2004–2005 yıllarında Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ara tırma ve Üretim Çiftli inde, tesadüf blokları bölünen bölünmü parseller deneme desenine göre yapılmı tır. Artan gübre dozlarında (0–8–16–24 kg/da) ve farklı bitki sıklıklarında (300–500–700 bitki/m2) bazı ekmeklik bu day çe itlerinin (Gönen-Cumhuriyet-Golia) verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmü tür. Söz konusu çe itlerin tane verimi ile verim komponentleri ve bazı kalite unsurları belirlenmi tir. Azot dozu ve bitki sıklı ı uygulamalarının incelenen özelliklerin ço u yönünden yıllara göre farklı oldu u gözlenmi , bu nedenle özellikler yıllar arasında ayrı ayrı de erlendirilmi tir. Özellikler arası ili kileri incelenmek için korelasyon analizinden faydalanılmı tır. Sonuçta, yüksek verim için her iki yılda da 16 kg/da azot dozu daha ekonomik bulunurken, bitki sıklıkları arasında 500 bitki sıklı ının optimum oldu u ayrıca, çe itler arasında en yüksek verimin Golia çe idinden elde edildi i saptanmı tır. Verimden farklı olarak kalite parametrelerinde (dü me sayısı hariç) 24 kg/da azot dozuna kadar artı kaydedilmi tir. Uygulanan gübre dozlarında 24 kg/da gibi yüksek bir azot dozuna kadar çıkılmasına ra men protein oranı istenilen seviyelere ta ınamamı tır. Buna kar ın özellikle ya gluten ve gluten indeks de erleri her çe itte iyi sonuçlar ortaya koymu tur. Kalite parametrelerinde 300 veya 500 bitki sıklı ında en yüksek sonuçlara ula ılmı tır. Bazı esansiyel aminoasitlerin en yüksek azot dozlarında kontrol azot uygulamasının altında de erler verdi i belirlenmi tir.

This study was conducted in the experimental field of Adnan Menderes Agricultural Research Institute at a randomized split split blocks design in two years (2003-2004 and 2004-2005 growing seasons). The objective of this study was to determine the effects of increasing nitrogen doses (0–80–160–240 kg ha-1) and different plant density (300–500–700 plant m-2) on some bread wheat cultivars (Gönen-Cumhuriyet- Golia) agronomic and quality parameters. The nitrogen doses and plant density applications showed different results in both years; hence the properties were evaluated separately among these years. In order to determine the relations between these properties, the correlation analyze way used. As a result, 160 kg ha-1 nitrogen applications were the most economical doses for high yield, moreover the optimum plant density value was determined as 500 and the maximum yield among all varieties was obtained with the Golia. Differently from yield, an increased amount up to 240 kg ha-1 nitrogen doses showed an increase at the quality parameters (except of falling number). In spite of the high applications of nitrogen doses, there were not obtained protein rates as high as expected. Nevertheless, especially the wet gluten and gluten index showed good results among all varieties. For the quality parameters, 300 and 500 plant density values lead to best results. The highest applied nitrogen doses caused a decrease at the basic amino acid values which were even lower than the control applications amino acid values. Some aminoacid level in high nitrogen doses were higher than control nitrogen doses.