Alevi Bektaşi geleneğini bir bütün olarak ele almak, söz konusu geleneğin
doğru anlaşılması için gereklidir. Bu geleneği oluşturan ana parçalardan biri olan
Hubyâr Sultan geleneğini anlamak da Alevi Bektaşi geleneğinin bütünsel olarak
anlaşılmasını kolaylaştıracaktır. Hubyâr Sultan geleneği daha geniş bir çerçeve olan
Alevi Bektaşi geleneğinin içindedir.
Çalışmamız vasıtasıyla yüzyıllardır süregelen ancak üzerinde yeterli
derecede akademik araştırma yapılmayan Hubyâr Sultan ve Hubyâr Ocağı ile ilgili
kaynak taraması yapılmış, alan araştırması yöntemlerinden yararlanarak alandaki
veriler derlenmiş, özellikle sözlü gelenekle günümüze kadar gelen ocağın bilgileri
yazılı hâle getirilmiştir.
Tarihsel veriler ışığında iki Hubyâr’dan söz edilebilir. I. Hubyâr Sultan’ın
13. yüzyılda yaşadığı düşünmektedir. Sözlü geleneğe göre Horasan’dan geldiği
söylenen doksan bin erenden biridir. Dergâhını bugünkü Tokat ili Almus ilçesi
Hubyâr köyüne kuran Hubyâr Sultan ile ilgili elimizde kesin bilgiler yoktur. Ancak
eldeki ferman ve beratlardan yerleştiği yörenin Hubyâr Sultan’a vakfedildiği
bilinmektedir. II. Hubyâr Sultan ise I. Hubyâr Sultan’ın torunlarından olup 16.
yüzyılda yaşamış ve Hubyâr Abdal adı ile adlandırılmıştır. Hubyâr Sultan ile
Hubyâr Abdal, Hubyâr geleneği içinde tek isimde yaşamıştır. Bu ocağa bağlı talipler
Hubyâr talipleri olarak bilinmektedir.
Hubyâr Sultan geleneği üzerine yapılmış olan çalışmamızda Hubyâr Ocağı
analiz edilmiştir. Analiz esnasında Hubyâr Ocağı’nın ritüelleri, semahı, oruçları,
duaları, ziyaret yerlerine dair inanç motifleri ikinci bölüm olan “Hubyâr Ocağı’nda
İbadet ve Dinî Hayat” başlığı altında incelenmiştir. Söz konusu ocağın sözlü kültür
ürünleri, şiirlerin toplanmasıyla ortaya konmuş ve bu şiirler üçüncü bölümde
değerlendirilmiştir. Hubyâr Sultan üzerine yapılan örgütlenmeler ve geleneğin olası
geleceği de çalışmamızın son bölümünde analiz edilmiştir.
It is necessary to embrace Alevi Bektashi tradition as a whole in order to
understand correctly the tradition in subject. To understand Hubyar Sultan tradition
that constitutes the major part of tradition smoothes understanding Alevi Bektashi
tradition integrally. Alevi Bektashi tradition, which is a broader subject, involves
Hubyar Sultan tradition.
With this study a literature review about Hubyar Sultan ve Hubyar Ocagi,
which has been argued for many years but little research devoted to it, has been
made and data was collected by field study methods and especially information
about “ocak” that come until today with oral tradition was put in writing.
In the light of historical data, two Hubyar can be mentioned. It is supposed
that I. Hubyar Sultan had lived in 13. Century. According to oral tradition, he is one
of the 90.000 saints said that they came from Horasan. We don’t have precise
information about Hubyar Sultan who had set his dervish convent in Tokat province
Almus town Hubyar village of today. But by the help of rescripts and charters, it is
known that the region settled had been dedicated to Hubyar Sultan. II. Hubyar
Sultan is one of grandchilds of I. Hubyar Sultan and was named as Hubyar Abdal
additionally he had lived in 16. Century. Hubyar Sultan and Hubyar Abdal had
lived with a single name in Hubyar tradition. The pretenders of this “ocak” are
known as Hubyar pretenders.
This study, which is about Hubyar Sultan tradition, analyzes Hubyar Ocagi.
During the analyses the rituels, whirls, fasts, prays and belief patterns regarding
religious visits were discussed in the second part under the title of “Worship and
Religious Life in Hubyar Ocagi”. The products of oral cultureof association in
subject were presented by collected poems and these poems were evaluated in the
third part. In last part of the study, organizations upon Hubyar Sultan and the future
of tradition were discussed.
