Bu çalısmada, bazı yerel börülce ekotiplerinde bulundugumuz ekolojide dogal
yabancı tozlanmanın kaç metreye kadar gerçeklesebildiginin ve oranlarının
belirlenmesi amaçlanmıstır. Yöreden daha önce toplanmıs yerel ekotiplerden iki
tanesi ile çalısmaya baslanmıstır (15 kod no’lu beyaz tohumlu ana ve KK kodlu siyah
tohumlu baba ekotip olarak). Çalısmanın tekrarında bir yerel ekotip daha (19 kod
no’lu kahverengi tohumlu baba ekotip olarak) dahil edilmistir. Yabancı tozlanma
mesafelerinin belirlenmesi için morfolojik markörlerden yararlanılmıstır. Bunun için,
IBPGR’nin börülce deskriptöründe tanımlanan bazı karakterler baz alınmıstır.
Gözlem ve ölçümler, bu deskriptöre göre yapılmıstır. Denemenin birinci adımında
(2005 yılı), yabancı tozlanmanın olması durumunda, hangi yöne ve hangi uzaklıga
kadar yabancı tozlanmanın olabildigi konusunda bilgi alabilmek amacıyla, bitkiler
belirlenen özel düzende yetistirilerek açık tozlanmaya bırakılmıstır. Denemenin
ikinci adımında ise (2006 yılı), birinci adım çalısmasında açık tozlanma ile elde
edilen (F1 olma ihtimali olan) tohumlar, ikinci generasyon olarak yetistirilmis ve
gözlemler yapılmıstır. Takip eden iki yılda (2006 ve 2008) deneme tekrar edilmistir.
Elde edilen bulgular NTSYSpc 2.2 versiyonunda kümeleme analizi ve PCA analizine
tabi tutulmustur. Bitkilerden baba ekotiplerle aynı kümeye giren, dolayısıyla yabancı
tozlanmanın oldugu bitkiler tespit edilmistir. Denemenin ilk yılında (2005), yabancı
tozlanma kuzey, güney, dogu ve batıda sırasıyla 23m, 32m, 18m ve 21m’ye kadar;
aynı çalısmanın tekrarında (2007) ise kuzey, güney, dogu ve batıda sırasıyla 8m, 5m,
4m ve 17m’ye kadar gerçeklesmistir. ki yıl arasındaki yabancı tozlanmanın
gerçeklestigi mesafe farklılıgının ekolojik faktörlerden (özellikle sıcaklık ve nem
düzeyleri) ve yüksek sıcaklıgın baskıladıgı böcek aktivitesindeki azalmalardan
kaynaklandıgı düsünülmektedir. Dogal yabancı tozlanma oranlarının belirlenmesiyle
ilgili olarak, tohum renklerinin kalıtımıyla ilgili verilerden istifade edilmesi
öngörülmüsse de, çok net verilere ulasılamadıgından, yabancı tozlanma oranları
konusunda güvenilir sonuçlar elde edilememistir.
In this study, it was aimed to determine the outcrossing distances and rate of some
local cowpea ecotypes. At the beginning two ecotypes, which is collected from this
region before, were used (no:15, black eyed white seeded maternal parent and KK,
black seeded paternal parent). At the repetition of the study another local ecotype
was included (no:19 as second paternal parent, brown seeded). Morphological
markers were used to determine the outcrossing distances of the landraces. Some
traits, which are defined in IBPGR’s cowpea descriptor, were used for this purpose.
At the first year of the study (2005), to obtain information about the direction and the
distance of outcrossing, the landraces were planted in a special arrangement and
allowed for outcrossing. At the second year of the study (2006), the seeds obtained
from the plants of the first step were grown and observed as the second generation.
At the following two years (2007-2008) the study was repeated. The data subjected
to cluster analysis and PCA by using NTSYSpc 2.2 version. The plants which were
in the same cluster with paternal ecotypes, accepted as outcrossed. At the first study
(2005), the outcrossing distance at north, south, east and west was 23m, 32m, 18m
and 21m respectively; at the repetation of the study (2007) the outcrossing distance at
north, south, east and west was 8m, 5m, 4m and 17m respectively. It is supposed that
the differences of outcrossing distance between the two years is based on the
ecological (especially the temperature and humidity) factors and the differences
between the activities of the pollinator insects in that conditions. Although it is
supposed to obtain natural outcrossing ratios by using inheritance of seed-colour
character, reliable results could not obtain because of the complication of seed colour
inheritance.
