Bütünleşik üretim plânlamasında bulanık mantık yaklaşımı ve bir uygulama

Abstract

İşletmelerde karşılaşılan temel karar verme problemlerinden biri Bütünleşik Üretim Plânlaması (BÜP)'dır. BÜP, orta dönemli plânlama kararlarının alınmasında işgücü düzeyinin, stok düzeyinin, normal ve fazla mesai üretim miktarlarının, ertelenen sipariş miktarlarının ve taşeron gereksiniminin bir bütün olarak değerlendirilmesini ve dengelenmesini amaçlamaktadır. Ancak, değişen çevre koşulları altında talepler, mevcut kaynaklar, kapasiteler ve ilgili üretim maliyetleri gibi parametreler çoğunlukla belirsizdir. Bu nedenle, BÜP problemlerinde verilerin deterministik değil de stokastik veya bulanık olarak alınması gerekmektedir. Bu çalışmada, gerçek hayatın özelliklerini yansıtabilen, belirsizliklerini göz ardı etmeyen ve karar verici ile çözüm süreci boyunca etkileşerek onun da karar sürecine katılımını sağlayan çok amaçlı, çok ürünlü ve çok dönemli bulanık bir BÜP problemi dikkate alınmıştır. Problemin çözümü için bir Etkileşimli Olabilirlikçi Doğrusal Programlama (EODP) modeli önerilmiştir. Önerilen modelin gerçek hayatta uygulanabilirliğini göstermek için Denizli ilinde faaliyet gösteren bir tekstil işletmesinin konfeksiyon bölümü ele alınarak bu bölümün bütünleşik üretim plânı hazırlanmıştır. Modelin etkileşimli yapısı, ele alınan sistemle ilgili olarak karar vericinin daha iyi çözümlere ulaşmayı öğrenebildiği bir öğrenme süreci ve kendi tercihlerine dayanan etkin bir çözüm sağlamıştır. Dolayısıyla, gerçek hayatta karşılaşılan ve belirsizlikler içeren BÜP problemlerinin çözümünde, bulanık mantığın gerçeğe, insanın düşünce ve karar verme mekanizmasına daha yakın sonuçlar verdiği yapılan bu uygulama ile ortaya konmuştur.

One of the main decision making problems in firms is Aggregate Production Planning (APP). APP aims at evaluating and balancing the work force level, inventory level, regular and overtime production quantities, backordering levels and subcontract requirement as a whole in the process of taking planning decisions over an intermediate time horizon. However, under the changing environmental conditions, parameters such as demands, available resources, capacities and related production costs are often uncertain. Therefore, the data in APP problems should be taken as stochastic or fuzzy rather than deterministic. In this study, a multi-objective, multi-product and multi-period fuzzy APP problem that is able to reflect real-world features and which does not ignore its uncertainties and ensures decision makers? participation in decision making process by interacting with them during the solution process, has been considered. In order to solve this problem, an Interactive Possibilistic Linear Programming (i-PLP) model has been proposed. By examining the confection department of a textile company operating in Denizli, an aggregate production plan for this department has been prepared in order to demonstrate the applicability of the proposed model in real life. Interactive structure of the model has provided a learning process about the system that the decision makers can learn to achieve better solutions and an efficient solution according to their own preferences. Therefore, with this application it has been revealed that the fuzzy logic provides results closer to reality, human thought and decision-making mechanism for solving APP problems encountered in real life and including uncertainties.