Adana Müzesi'nden kalıp yapımı kaseler

Abstract

II. Philipos'un ölümünden sonra tahta geçen oğlu Makedonya Kralı Büyük İskender (III. Alexandros), on üç yıl (İ.Ö. 336-323) tahtta kalmış ve düzenlediği askeri seferler ile ülkesini İmparatorluk düzeyine çıkartmıştır. Büyük İskender'in generalleri tarafından bölgelere ayrılarak yönetilen İmparatorluk, Uzakdoğu'ya kadar yayılmıştır. Büyük İskender'in askeri seferleri, siyasi yönden olduğu kadar kültürel yönden de çok önemli sonuçlar doğurmuştur. Çünkü kültürel olarak Antik Hellen Uygarlığı, Mısır, Mezopotamya, İran ve Hint uygarlıklarıyla etkileşerek İ.Ö. 330-30 yılları arasında yeni bir uygarlığı yani Hellenistik Uygarlığı oluşturmuştur. Klasik dönemin bitişi ve Hellenistik dönemin başlaması (İ.Ö. 330) ile seramik sanatında yeni form ve üsluplar ortaya çıkmıştır. Beyaz astarla kaplı, çeşitli renklerde boyanmış kabartma bezemeli seramikler, Hadra vazoları, kurşun astarlı vb. seramiklerin çıktığı Hellenistik dönemde en iyi bilinen gruplardan biri kalıp yapımı kaselerdir. Bunlar, yarı küresel forma sahip, kalıp yapımı ve üzerlerinde genellikle kabartma bitkisel bezemeler ya da figürler olan, kulpsuz kâselerdir. Hellenistik uygarlığın kapsadığı tüm bölgelerde karşımıza çıkmaktadır. Arkeolojik açıdan zengin bir koleksiyona sahip Adana Müzesi 1924 yılında kurulmuştur ve Türkiye'nin ilk müzeleri arasında yer almaktadır. Adana Müzesi'ndeki kalıp yapımı kâselerin ele alındığı bu çalışmadaki malzemelerin tümü müzeye satın alma yoluyla kazandırılmış olup toplam otuz iki adettir. Çalışmadaki amaç, Adana Müzesi'ndeki kalıp yapımı kaselerin tipoloji ve kronolojisini, üretim özelliklerini belirlemek, diğer Hellenistik merkezlerin üretimleriyle karşılaştırarak farklılık ve benzerliklerini ortaya koymaktır. Adana Müzesi'ndeki kalıp yapımı kaseler hamur, astar, form ve bezeme açısından çeşitlilik gösteren bir gruptur. Satın alma yoluyla müzeye kazandırıldıkları için analoji, daha çok diğer bölge ve kent buluntularıyla kıyaslama yöntemiyle yapılmıştır. Bu konuda çalışan araştırmacılar tarafından kabul edilen bezemeye dayalı düzen kullanılmıştır. Diğer kentlerdeki ve müzelerdeki kalıp yapımı kaseleri inceleyen araştırmacıların değindiği gibi kil, astar ve form gibi özellikler sınıflandırma için sınırlı ölçüde etkilidir. Bezeme açısından beş ayrı grupta incelenen kaselerimizin bir adeti bindirme yaprak bezemeli gruba (%3,1), on dokuz adeti bitkisel bezemeli gruba (%59,4), altı adeti figürlü (18,7), 1 adet file (ağ) motifli (%3,1) ve beş adeti ise uzun taç yapraklı gruba (%15,6) dahildir. Çalışmamıza esas kalıp yapımı kaseler her ne kadar satın alma yoluyla müzeye kazandırılmış olsalar da, Adana ve civarından gelmiş olduklarını düşünmekteyiz. Bu noktadan hareketle, Adana civarındaki Hellenistik yerleşimler ve Kilikia Bölgesi'ndeki diğer Hellenistik merkezlerden gelen benzer malzeme önem kazanmaktadır.

Following the period of the death of Philippos II. , his succesor Alexander the Great (III. Alexandros), has reigned for 13 years (336-323 B.C.) and by his military operations, he made the kingdom to become empire during his reign. The empire which has been divided into regions and ruled by the generals of Alexander the Great, has expanded to Far East borders. Alexander the Great s military campaigns did not only concluded by political but also cultural results. The result is the transformation into Hellenistic Civilization of the Ancient Greek Civilization by interacting with Ancient Egypt Civilization, Iran Civilization and also Indian Civilization within 330-30 B.C. With the end of the Classical Period and the start of Hellenistic Period (330 B.C.), new styles and forms have arisen in pottery. The most acknowleged ones are white slipped, relief ornamented pottery painted with different colours, Hadra vases, glazed pottery etc. One of the most known techniques is mould made bowls. These are: half globular, mould made, handlesless bowls and generally decorated with herbal or figural ornamentation. These bowls are traditional Hellenistic product which are encountered at every Hellenistic settlement. Adana Museum, which has a rich collection by archaeological meaning, is founded in 1924 and is one of the first founded museums in Turkey. In this work which had been studied of the mould made bowls in Adana Museum, all of the artefacts are brought in museum with buying system and are thirty-two pieces in total. The purpose of the work is to determine of the typology, chronology, the production features of the mould made bowls in Adana Museum and to determine the difference and the similarity by comparing with the other centres products. The mould made bowls in Adana Museum are a group of having varieties of clay, slip and ornamentation. The analogy has been executed with the finds of different cities and regions because the artefacts are brought in the museum by buying system. To execute analogy, the generally accepted system by the specialists was used; the assestment of decorations. As the researchers of the very same subject have mentioned, it is a limited way to classify the artefacts by examining only the clay, slip and the forms. İn this work the bowls are examined in five groups under the title of ornamentation: One piece is embarked leves ornamented, (%3,1), nineteen pieces are herbal ornamented, (%59,4) six pieces are figured, (%18,7) one piece is net ornamented, (%3,1), five pieces are petal-crown leaf ornamented (%15,6) . The mould made bowls which are studied in this work, are brought in museum by buying system, but in my opinion they are originated from Adana and its adjacencies. Moving from this point, the similiar findings from the Hellenistic settlements of Adana and its adjacencies and also Kilicia Region has gained importance.