Sınıf ikliminin oluşması sürecinde örtük program: Meslek liseleri üzerine bir araştırma

Abstract

Sınıf iklimi, sınıfta daha ileri öğrenmelerin gerçekleşmesine olanak sağlayan sosyo-psikolojik bağlamdır. Özellikle kültürel kapital açısından dezavantajlı öğrencilerin devam ettikleri meslek liselerinde bu bağlamın ayrıntılı olarak incelenmesi önemlidir. Öğrencilerin 8. sınıfta başarılarına göre farklı okullara yönlendirilmelerinden sonra, tüm okul türlerinde dokuzuncu sınıfta ortak program okutulmaktadır. Meslek liselerinde okul bırakma ve sınıf tekrarı oranının en yüksek olduğu sınıf dokuzuncu sınıftır. Bu nedenle bu sınıf düzeyinde sınıf ikliminin ayrıntılı olarak incelenmesi daha da önem kazanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, meslek lisesi dokuzuncu sınıflarda öğrencilerin algılarına göre sınıf iklimini belirlemek ve olumlu ve olumsuz sınıf iklimine sahip iki sınıfta sınıf içi etkileşimin örtük program açısından nasıl farklılaştığını açıklamaktır. Bu amaçla sıralı açıklayıcı karma modele dayalı olarak araştırma desenlenmiştir. Öncelikle araştırmacı tarafından geliştirilen 'Öğrenciler Tarafından Algılanan Sınıf İklimi Ölçeği' (ÖTASİÖ) tüm dokuzuncu sınıf öğrencilerine uygulanmıştır. Şubelerin toplam boyut ve alt boyutlar açısından aldıkları ortalama ve standart sapma puanları belirlenmiş, şubeler arasında anlamlı farklılıklar olup olmadığı çoklu gruplu medyan testi ve ANOVA testleri ile belirlenmiştir. Bu analizler sonucunda, olumlu ve olumsuz sınıf iklimine sahip iki sınıf belirlenmiş, bu iki sınıfta 3 ay süreyle gözlemler gerçekleştirilmiştir. Gözlem sürecinin sonunda üst, orta ve alt başarı grubundan 3'er olmak üzere 9, iki şubeden toplam 18 öğrenci ve iki şubede derse giren bir öğretmen ile görüşmeler yapılmıştır. Araştırmada kullanılan beşli likert türde 29 maddeden oluşan ÖTASİÖ akran desteği, öğretmen desteği, akademik yeterlik ve doyum olmak üzere toplam dört boyuttan oluşmaktadır. Bu faktörlerin açıkladığı toplam varyans, akran desteği boyutu için %31.46; öğretmen desteği boyutu için %10.73; doyum boyutu için %4.79 ve akademik yeterlik boyutu için %3.41 olarak hesaplanmıştır. İlgili boyutların özdeğerleri ise; akran desteği için 9.598; öğretmen desteği için 3.59, doyum için 1.85, akademik yeterlik için 1.47'dir. 422 öğrenci üzerinde geliştirilen ve 229 öğrenci üzerinde benzer ölçek geçerliği çalışmaları yapılan ölçek, 2011-2012 eğitim-öğretim yılında 391 öğrenci üzerinde uygulanmıştır. Yapılan analiz sonuçlarında olumlu sınıf iklimine sahip bir şube ve olumsuz sınıf iklimine sahip bir şube seçilmiştir. Yapılan gözlem ve görüşme sonuçlarına göre, olumlu sınıf iklimine sahip sınıfta, öğrencilerin akademik olarak derslerle daha az ilgilenmesinin sonucu olarak, daha çok gürültü olmakta, sınıf kuralları ile ilgili daha çok belirsizlik yaşanmakta, öğretmenler öğrencilere daha çok müdahale etmekte ve öğretmenlerden öğrencilere olumsuz olarak nitelendirilebilecek davranışlar genel olarak daha sık gözlenmektedir. Bu durum, öğrencilerin ders işlenmesi ile ilgili süreçlere 'direnmesi' ile açıklanabilir. Bununla birlikte, akademik olarak derslere karşı ilgisiz olmalarına karşın olumlu sınıf iklimine sahip sınıfta, öğrenciler öğretmenlerin verdikleri sözlü notlarının kendileri için ne kadar önemli olduğunun farkındadırlar ve olumlu sözlü notu sağlamada bir araç olarak 'öğretmenlere iltifat etme' yolunu seçmektedirler. Genel olarak değerlendirildiğinde, her iki sınıfta da (olumlu ve olumsuz sınıf iklimine sahip sınıflar) olumsuz kategoride değerlendirilebilecek davranışlar olumlu kategoride değerlendirilebilecek davranışlardan hem çeşitlilik hem de gözlenme sıklığı açısından fazladır. Olumlu ve olumsuz sınıf iklimine sahip sınıflarda öğretmenler ve öğrenciler arasındaki olumlu ilişkiler incelendiğinde, olumlu sınıf iklimine sahip sınıfta daha çeşitli olumlu davranışlar gözlenmekte ve bu davranışların gözlenme sıklığının da daha çok olduğu görülmektedir. Bu durum olumlu sınıf iklimine sahip sınıfta öğretmenlerin öğrencileri derse motive etmek amacıyla 'tersine ayrımcılık' sergilediklerinin bir göstergesi olabilir.

Classroom climate is described as the classroom's social-psychological context created to foster learning. It is important to investigate this context especially in vocational schools, which were attended by students who are disadvantaged in terms of cultural capital. After 8th grade students are directed to different kinds of schools according to their success, the same curricula is followed for 9th grades in all school types. Truancy and failure rates are the top at 9th grade in vocational schools, thus to investigate classroom climate in detail this grade come into prominence. The aim of this study is to determine vocational school 9th grades' classroom climate related to students' perception and to explore how classroom interaction differs in positive and negative classroom climate with respect to hidden curriculum. For that purpose, the research design is based on sequential explanatory mixed method. Firstly, 'Classroom Climate Perceived by Students Scale', which was developed by the researcher, was applied to all 9th grade students. The means and standard deviations of total score and the dimensions were determined for each class, k sample median test and ANOVA is applied to determine whether there is significant difference between classes. According the results, two classrooms which have positive and negative climate were determined and in these classrooms observations were carried out for the period of 3 moths. At the end of the observation period, interviews were carried out with 18 students, (nine from each class; 3 upper, 3 intermediate, and 3 lower succeed students) and a teacher who give lectures to the both classes. Classroom Climate Perceived by Students Scale which was used in the research has four dimensions which are peer support, teacher support, academic efficacy, and satisfaction. 29 items likert scale's peer support dimension explains %31.46, teacher support dimension explains %10.73, satisfaction dimension explain %4.76 and academic efficacy dimension explains %3.41 of total variance. The eigenvalues of these dimensions are 9.598 for peer support, 3.59 for teacher support, 1.85 for satisfaction, 1.47 for academic efficacy. The scale, which is developed on the data gathered from 422 students and practiced criterion related reliability on 229 students, is applied to 391 students in 2011-2012 academic year. As a result of statistical analysis, one class was chosen for positive classroom climate, another one for negative classroom climate. Observations and interviews reveals that in the class that has positive climate, there occurs; much more noise than the other, more uncertainty about classroom rules, more teacher intervention to students' behavior and more frequent negative teacher behavior towards the students in general, as a result of less academic interest to the courses. This case can be explained by students' 'resistance' to the given lectures. However, in the class that have positive climate despite the inattention to the courses, students aware of how oral exam scores are important for them and choose to use 'paying a compliment' to the teacher as a tool to get higher oral exam scores. Generally in both classes, negative behaviors are more common not only as frequency, but also as diversity than positive behaviors. When positive behaviors in both positive and negative classroom climate classes are investigated it is seen that, there are more positive behaviors between teachers and students as frequency and diversity in positive classroom climate class. This case may be an indicator of teachers' 'reverse discrimination' to motivate students to the courses in positive classroom climate class.