Yaşlılarda Bilinçli Farkındalık Temelli Stres Azaltma Programının Manevi İyi Oluş ve Yaşamı Anlamlandırmaya Etkisi

Abstract

ÖZET YAŞLILARDA BİLİNÇLİ FARKINDALIK TEMELLİ STRES AZALTMA PROGRAMININ MANEVİ İYİ OLUŞ VE YAŞAMI ANLAMLANDIRMAYA ETKİSİ Sevimoğlu MY., Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Aydın, 2024. Amaç: Bu araştırmanın amacı yaşlılarda bilinçli farkındalık temelli stres azaltma programının manevi iyi oluş ve yaşamı anlamlandırmalarına etkisini belirlemektir. Gereç ve Yöntem: Bu araştırma ön test – son test kontrol gruplu yarı deneysel olarak yapıldı ve araştırmanın evrenini yaşlı bakım rehabilitasyon merkezilerinde kalan toplam 315 yaşlı oluşturdu. Araştırmanın örneklemini ise 17 deney, 17 kontrol grubu [Means: Difference between two dependent means-two groups; α=0,05; 1-β=0,80; etki büyüklüğü 0,5] olmak üzere toplam 34 yaşlı birey oluşturdu. Yaşlılarda bilişsel durumunu değerlendirmek için eğitim düzeyine göre, ilkokul ve daha ileri eğitimi olan yaşlı bireyler için “Standardize Mini Mental Test”, okuryazar olmayan ve ilkokulu bitirmemiş yaşlılar için “Eğitimsizler için Standardize Mini Mental Test” kullanıldı. Standardize Mini Mental Teste göre bu çalışmada araştırma kapsamına 23 puan ve üstü alan yaşlılar dâhil edildi. Araştırma kapsamında yaşlılara bilinçli farkındalık eğitimi (8 oturum) verildi. Girişim öncesi ve girişim sonrası (1. Ve 3. ayda) kişisel anket formu, Spiritüel iyi oluş ölçeği, Yaşam Anlamı Ölçeği uygulandı. Verilerin değerlendirilmesinde; tanımlayıcı istatistiksel analizler (aritmetik ortalama, standart sapma, medyan, sıklık, yüzdelik, mean rank, birinci çeyrek ve üçüncü çeyrek), Mann Whitney U, Friedman test, Pearson Chi Square, Likelihood Ratio testleri kullanıldı.; başlangıç analizi olarak normal dağılım değerlendirilmesinde Shapiro-Wilk testi kullanıldı. Araştırmada p<0.05 düzeyindeki değerler istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Bulgular: Deney grubundaki katılımcıların ortalama yaşı 74, çocuk sayısı 2, huzurevinde yaşadıkları süre 5 yıldır. Kontrol grubundaki katılımcıların yaş ortalaması 74, çocuk sayısı 3, huzurevinde yaşadıkları süre 6 yıldır. Deney ve Kontrol Gruplarının Spiritüel İyi Oluş Ölçeği ve alt ölçekleri puan ortalamalarının karşılaştırılmasında deney grubunun eğitim sonrası ve eğitim sonrası birinci izlemde Anomi Alt Ölçeği puan ortalamasının kontrol grubuna göre yüksek olduğu saptandı. Deney grubunun eğitim öncesi, eğitim sonrası ve birinci ve ikinci izlem Spiritüel İyi Oluş Ölçeği ve alt ölçekleri puan ortalamalarının karşılaştırılmasında eğitim öncesi Aşkınlık, Anomi Alt Ölçekleri ve Spiritüel İyi Oluş Ölçeği puan ortalamalarının eğitim sonrası yükseldiği bulundu. Kontrol grubunun eğitim öncesi, eğitim sonrası ve birinci ve ikinci izlem Spiritüel İyi Oluş Ölçeği ve alt ölçekleri puan ortalamalarının karşılaştırılmasında Aşkınlık Alt Ölçeği puan ortalamasının eğitim sonrası birinci ayda yükseldiği bulundu. Deney grubunun eğitim öncesi, eğitim sonrası ve birinci ve ikinci izlem Yaşam Anlamı Ölçeği ve alt ölçekleri puan ortalamalarının karşılaştırılmasında eğitim öncesi Aranan Anlam Alt Ölçeği ve Yaşam Anlamı Ölçeği puan ortalamalarının eğitim sonrası birinci ayda ve üçüncü ayda yükseldiği bulundu. Kontrol grubunun eğitim öncesi, eğitim sonrası ve birinci ve ikinci izlem Yaşam Anlamı Ölçeği ve alt ölçekleri puan ortalamalarının karşılaştırılmasında Mevcut Anlam Alt Ölçeği puan ortalamasının eğitim sonrası tüm ölçümlerde eğitim öncesine göre yüksek olduğu belirlendi. Sonuç: Yaşlılarda bilinçli farkındalık temelli stres azaltma programının manevi iyi oluş ve yaşamı anlamlandırmalarına olumlu etkisinin olduğu bulundu. Yaşlı bireylerin spiritüel gelişimlerine katkıda bulunan eğitim programlarının yaygınlaştırılması ve süreklilik kazandırılması, uzun dönemli destek ve izlem süreçleriyle desteklenmesi önerilir. Spiritüel ve yaşam anlamı gelişiminde, düzenli izlem ve pekiştirici faaliyetler etkili olabilir. Spiritüel gelişimin desteklenmesi için araştırmada kullanılan yaklaşımlar yaşlıların günlük yaşamlarına entegre edilerek kişisel farkındalık artırılabilir. Bu tür eğitimler farklı demografik gruplar üzerinde uygulanabilir.