Fen Bilimlerine Yönelik LGS Sınavlarında Sorulmuş Sorular İle Milli Eğitim Bakanlığına Ait Kaynaklarda Yayımlanan Soruların Beceri Temelli Sorular Düzeyinde Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Abstract

Amaç: Bu çalışmanın amacı 2020-2023 yılları arasındaki Liselere Geçiş Sistemi(LGS) Fen Bilimleri soruları ile Fen Bilimleri ders kitabı sorularının program alt konu alanı ve kazanımları, Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (FBDÖP) alan becerileri, TIMSS-2019 bilişsel alan çerçevesi konu alanları, akıl yürütme becerileri, K12 Beceri Çerçevesi Fen Bilimleri alan becerileri ile bilimsel bilgi düzeyine yönelik dağılımlarını belirlemek ve soruların okunabilirlik düzeylerini tespit etmektir. Materyal ve Yöntem: Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma verilerini 2020, 2021, 2022 ve 2023 yıllarında LGS sınavındaki 80 adet Fen Bilimleri sorusu ile 2023-2024 eğitim-öğretim yılında kullanılan ders kitabından belirlenen toplam 24 adet Fen Bilimleri sorusu oluşturmaktadır. Araştırma verileri 2018 FBDÖP kazanımları, TIMSS-2019 bilişsel alan çerçevesi konu alanları, 2018 FBDÖP alan becerileri, K12 Beceri Çerçevesi Fen Bilimleri alan becerileri, akıl yürütme becerileri, bilimsel bilgi düzeyi ve okunabilirlik düzeylerinin bir arada bulunduğu şablona kaydedilmiştir. İnceleme sonucu yapılan analizlerin doğruluğu ve güvenirliği uzman görüşüyle sağlanmıştır. Bulgular: 2020-2023 yılları arasındaki LGS Fen Bilimleri soruları ile ders kitabı sorularının programdaki alt konu alanlarına göre dağılımı incelendiğinde en fazla sorunun “Basınç” alt konu alanlarından geldiği, “Türkiye’de Kimya Endüstrisi” ve “Elektrik Enerjisinin Dönüşümü” alt konu alanlarında hiç soruya yer verilmediği görülmüştür. xviii Soruların, TIMSS-2019 bilişsel alan çerçevesi konu alanlarına göre analizinde en fazla “Bilgiyi Yorumlama”, “Sonuç Çıkarma” ve “Tanımlama” konu alanlarını ölçmeye yönelik soruların yer aldığı, “Sentez”, “Araştırma Tasarlama” ve “Genelleme” gibi akıl yürütme alt konu alanlarına yönelik soruların bulunmadığı görülmüştür. Soruların 2018 FBDÖP alan becerilerine göre incelenmesi sonucu en fazla “Analitik Düşünme” ve “Karar Verme" becerilerinin ölçülmeye çalışıldığı, “İletişim” ve “Takım Çalışması” becerilerinin soru analizlerinde yer almadığı belirlenmiştir. K12 Beceri Çerçevesi kapsamında en fazla “Bilimsel Veriye Dayalı Tahmin Becerisi”, “Bilimsel Çıkarım Yapma Becerisi” ve “Tümdengelimsel Akıl Yürütme Becerisi”ni test eden sorulara yer verildiği, “Bilimsel Gözleme Dayalı Tahmin Becerisi”, “Operasyonel Tanımlama Becerisi” ve “Bilimsel Sorgulama Becerisi” kategorilerini destekleyici soruların yer almadığı tespit edilmiştir. Akıl yürütme becerileri açısından ise en fazla “Nedensel Akıl Yürütme” ve “İlişkisel Akıl Yürütme” becerilerinin test edildiği , “Tümevarımsal Akıl Yürütme” ve “Orantısal Akıl Yürütme” becerilerini test eden az sayıda soru olduğu belirlenmiştir. Soruların, Sönmez Formülü kullanılarak anlaşılırlık/okunabilirlik düzeylerine göre analizi sonucu genellikle “Metin anlaşılabilir” düzeyde olduğu ve bunu “Metin açık ve anlaşılır” düzeyin takip ettiği görülmektedir. Sonuç: LGS Fen Bilimleri soruları ile ders kitabı sorularının 2018 FBDÖP kazanımları, 2018 FBDÖP alan becerileri ve K12 Beceri Çerçevesi alan becerilerine göre dengeli bir dağılım göstermediği görülmektedir. Bazı beceri ya da kazanımlarla ilgili hiç soru yer almazken bazılarıyla ilgili birden çok soru yer almaktadır. Bu bağlamda soruların program kazanımlarını ve becerileri yeterince temsil etmediği görülmüştür. TIMSS-2019 kapsamında soruların incelenmesi sonucu akıl yürütme bilişsel basamağındaki becerilerin ölçülmesine yönelik soru sayısının diğer alan becerilerine göre daha az olduğu tespit edilmiştir. Okunabilirlik düzeyleri açısından soruların genellikle anlaşılabilir düzeyde olduğu belirlenmiştir. Akıl yürütme becerilerine göre yapılan analizde her becerinin en az bir soru tarafından ölçüldüğü tespit edilmiştir. Bilimsel bilgi düzeylerine göre soru analizlerinde genellikle alt seviyelerde yığılma olduğu görülmüştür.

Objective: The aim of this study is to determine the distributions of the Science questions in the High School Entrance System (LGS) between the years 2020 and 2023 and the questions in the Science course textbook in terms of program sub-topic areas and achievements, Science Course Curriculum (FBDÖP) field skills, TIMSS-2019 cognitive domain framework topic areas, reasoning skills, K12 Skill Framework Science field skills, and scientific knowledge levels, and to identify the readability levels of the questions. Material and Methods: In this research, the document analysis method, one of the qualitative research methods, was used. The research data consists of 80 Science questions from the LGS exams in the years 2020, 2021, 2022 and 2023, as well as a total of 24 Science questions selected from the textbook used in the 2023-2024 academic year. The research data was recorded in a template that included the 2018 FBDÖP achievements, TIMSS-2019 cognitive domain framework topic areas, 2018 FBDÖP field skills, K12 Skill Framework Science field skills, reasoning skills, scientific knowledge level, and readability levels. The accuracy and reliability of the analyses conducted based on the review were ensured through expert opinions. Results: When examining the distribution of LGS Science questions and textbook questions between the years 2020 and 2023 according to the sub-topic areas in the curriculum, it was observed that the majority of questions came from the sub-topic areas of “Pressure,” while no questions were included from the sub-topic areas of “Chemical Industry in Turkey” and “Conversion of Electrical Energy.” In the analysis of questions xx according to the TIMSS-2019 cognitive domain framework topic areas, it was observed that the majority of questions measured the topic areas of "Interpreting Information," "Drawing Conclusions," and "Describing," while there were no questions related to reasoning sub-topic areas such as "Synthesis," "Designing Investigations," and "Generalizing". As a result of examining the questions according to the 2018 FBDÖP field skills, it was determined that the skills of "Analytical Thinking" and "Decision Making" were try to measured the most; while skills such as "Communication" and "Teamwork" were not present in the question analyses. Under the scope of the K12 Skill Framework, it was found that the questions predominantly tested skills such as "Scientific Data-Based Prediction Skill," "Scientific Inference Skill," and "Deductive Reasoning Skill." It was observed that there were no questions supporting the categories such as "Scientific Observation-Based Prediction Skill," "Operational Definition Skill," and "Scientific Inquiry Skill". In terms of reasoning skills, it was determined that the questions predominantly tested skills such as "Causal Reasoning" and "Relational Reasoning," while there were few questions testing skills such as "Inductive Reasoning" and "Proportional Reasoning". After analyzing the questions according to the clarity/readability levels using the Sönmez Formula, it was generally found that the texts were at a "Text is understandable" level, followed by the "Text is clear and understandable" level. Conclusion: It was observed that LGS Science questions and course book questions did not show a balanced distribution according to 2018 FBDÖP achievements, 2018 FBDÖP field skills and K12 Skills Framework field skills. While there were no questions about some skills or achievements, there were multiple questions about some. In this context, it was seen that the questions did not adequately represent the program achievements and skills. As a result of examining the questions within the scope of TIMSS-2019, it was determined that the number of questions for measuring skills in the cognitive step of reasoning was less than other field skills. In terms of readability levels, it was determined that the questions were generally at an understandable level. In the analysis based on reasoning skills, it was found that each skill was measured by at least one question. In the analysis of questions according to scientific knowledge levels, it was determined that there was generally accumulation at lower levels.