Polikistik over sendromlu kadınların ultra işlenmiş gıda tüketiminin biyokimyasal parametreler ve semptomlar ile ilişkisinin araştırılması

Abstract

Günay E. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beslenme ve Diyetetik Programı, Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2024. Amaç: Bu araştırmanın amacı polikistik over sendromu olan kadınların ultra işlenmiş gıda tüketim puan ortalamalarını saptayarak, antropometrik ölçümler, biyokimyasal, hormonal parametreler ve mFG skorları ile ilişkisini saptamaktır. Gereç ve Yöntem: Analitik ve kesitsel olarak planlanan çalışma, Erzurum Şehir Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Polikliniğine, Şubat 2023- Kasım 2023 tarihleri arasında başvuran polikistik over sendromu tanısı almış gönüllü bireyler ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri “Kişisel Bilgi Formu” ve “Besin Tüketim Sıklığı” ve “Modifiye Ferriman-Gallwey Görsel Skorlama” formu ile birlikte bireylerin biyokimyasal ve hormonal tahlil sonuçları toplanmıştır. Ayrıca araştırmacı tarafından antropometrik ölçümleri alınmıştır. Verilerin değerlendirilmesi parametrik testlerden bağımsız t testi, Pearson Korelasyon Testi, parametrik olmayan testlerden ise Kruskall Wallis- H testi, Spearman’s Korelasyon Testi kullanılmıştır. İstatistiksel olarak p<0,05 düzeyindeki değerler anlamlı olarak kabul edilmiştir. Bulgular: Araştırma, yaş ortalaması 26,44 ± 7,09 yıl olan toplamda 181 PKOS hastası ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya katılan bireylerin %60,20’ si bekâr, %48’i lisans mezunu, %72,9’ u çalışmıyor ve %68,5’i sigara kullanmamaktadır. Ayrıca %75,1’i düzenli bir fiziksel aktivite yapmadığını belirtmiştir. Bireylerin yaklaşık yarısı ailelerinde PKOS olduğunu belirtimiştir. En sık görülen PKOS belirti ve bulgularının adet düzensizliği (%87,8), daha sonra saç dökülmesi (%79), yorgunluk (75,1) ve tüylenme (%68,5) olduğu görülmüştür. Katılımcıların %47’si normal beden kütle indeksine sahipken, %21,5’i fazla kilolu ve %23,2’si ise obez olarak bulunmuştur. Toplamda %62,4’ünün bel çevresi risk veya yüksek risk grubunda ve %72,9’unun ise bel/kalça çevresi oranları risk grubunda olarak değerlendirilmiştir. NOVA gıda sınıflandırmasına göre PKOS’lu bireylerin grup 3 (işlenmiş) ve grup 4 (ultra işlenmiş) besinleri daha sık tükettikleri görülmüştür. Ultra işlenmiş gıda tüketim puan ortalamaları ise vücut ağırlığı, beden kütle indeksi, yağsız vücut kütlesi, yağ yüzdesi, bel çevresi, bel/kalça oranı ve bel /boy oranı ile arasında anlamlı ve pozitif yönlü ilişki saptanmıştır (sırasıyla r=0,305, p<0,01; r=0,279, p<0,01; r=0,273, p<0,01; r=0,205, p<0,01; r=0,298, p<0,01; r=0,194, p<0,01; r=0,285, p<0,01). Total kolesterol (r=0,615, p<0,01), LDL kolesterol (r=0,483, p<0,01), LH/FSH (r=0,437, p<0,01) oranı ile anlamlı ve pozitif ilişkili bulunmuştur. Ultra işlenmiş gıda tüketim puanı ile D vitamini düzeyleri arasında ise anlamlı ve zayıf negatif (r= -0,156, p<0,05) ilişki saptanmıştır. Ultra işlenmiş gıda tüketim puan ortalaması ve mFG toplam puanı, HDL-kolesterol (t=0,553, p>0,05), estrodiol (t=-1,698, p>0,05), serbest testesteron (t=-0,792, p>0,05) ve DHEAS (t=-0,418, p>0,05) değerleri ile anlamlı farklılık bulunamamıştır. Sonuç: Polikistik over sendromuna sahip hastaların ultra işlenmiş gıda tüketimleri ile bazı antropometrik ve biyokimyasal bulguları arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Gelecek çalışmalarda daha güçlü çalışma düzenleri ve farklı toplum grupları kullanılırsa, ultra işlenmiş gıdaların tüketimiyle istenmeyen sağlık sonuçları arasındaki ilişkiler, polikistik over sendromu etiyolojisine kritik bir iç görü sağlayabilir. Bu durumun dünya çapında PKOS’ u kontrol ve tedavi etmeyi amaçlayan halk sağlığı programlarının ve politikalarının geliştirilmesine yardımcı olabileceği düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Beslenme Değerlendirmeleri, Beslenme Durumu, Polikistik Over Sendromu