YAŞLI BİREYLERDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI DAVRANIŞLARI VE BİLGİ DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Abstract

Amaç: Bu araştırma yaşlı bireylerin akılcı ilaç kullanımı davranışları, akılcı ilaç kullanımı bilgi düzeylerinin ve akılcı ilaç kullanımını etkileyen faktörlerin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Bu araştırma analitik-kesitsel olarak 01 Ekim 2021- 01 Kasım 2022 tarihleri arasında Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi’nde yatarak tedavi alan hastalarla dâhiliye ve cerrahi kliniklerinde yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemine, evreni bilinmeyen örneklem hesabı yöntemi ile 440 yaşlı birey alınmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında sosyo-demografik özellikleri içeren tanıtıcı özellikler formu, yaşlıların akılcı ilaç kullanımı davranışlarını değerlendirmek için soru formu ve akılcı ilaç kullanım bilgi düzeylerini belirlemek için akılcı ilaç kullanım ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, Mann-Whitney U ve Kruksal-Wallis testi kullanılmış, p<0,05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Bulgular: Araştırmaya alınan yaşlıların yaş ortalamasının 72,56±5,84 olduğu ve %51,8’inin erkek olduğu belirlendi. Yaşlıların %91,6’sının sağlık sorunu olduğunda hekime başvurduğu, %92,7’sinin hekimin verdiği ilaç dışında ilaç kullanmadığı, %85,9’unun kalan ilaçları sakladığı belirlendi. Yaşlıların %98,9’unun ilaçların yan etkileri konusunda bilgi almadığı, %89,3’ünün ilaçların prospektüsünü okumadığı ve %79,1’inin ilaçların son kullanma tarihini kontrol etmediği bulundu. Yaşlıların %72,3’ünün hekime muayene olmadan ağrı kesici ilaç kullandığı belirlendi. Yaşlıların akılcı ilaç kullanma ölçeği puan ortalamasının 32,52±2,93 olduğu saptandı. Okur yazar olmayanların ve bekar olanların akılcı ilaç kullanımı bilgi düzeylerinin daha düşük olduğu bulundu. Evde tarihi geçmiş ilaç bulundurma, ilaçların son kullanma tarihini kontrol etme, kendi başına antibiyotik kullanma davranışları ile akılcı ilaç kullanımı ölçeği puan ortalaması arasında anlamlı bir fark olduğu belirlendi (p<0,05). Sonuç: Çalışma sonucunda yaşlıların akılcı ilaç kullanım bilgi düzeylerinin düşük olduğu sonucuna ulaşıldı. Yaşlıların eğitim durumunun, evde tarihi geçen ilaç bulundurmanın, muayene olmadan antibiyotik kullanma durumunun, ilaçların saat ve dozunu hatırlama durumunun akılcı ilaç kullanım bilgi düzeylerini etkilediği saptandı.