KEDİLERDE TÜKÜRÜK PH’SI İLE DİŞ VE DİŞ ETİ HASTALIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Abstract

KEDİLERDE TÜKÜRÜK PH’SI İLE DİŞ VE DİŞ ETİ HASTALIKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Onur H. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Veterinerlik Cerrahisi, Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2024. Amaç: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Hastanesi ve çevre kliniklere getirilen kedilerin diş ve diş eti hastalıkları inspeksiyon yöntemi ile değerlendirilip steril pipet ile tükürükleri alındı pH metre ile tükürük pH'ları kaydedildi. Sunulan çalışmada kedilerde görülen ağız, diş ve diş eti hastalıkları ile tükürük pH’sı arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Sunulan çalışmanın materyalini çeşitli nedenlerle (aşı, operasyon, muayene gibi) Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Hastanesi ve çevre kliniklere getirilen farklı ırk (Ankara, British Shorthair, Himalayan, İran, Mainecoon, Melez, Scottish Fold, Siyam) ve cinsiyette (174 erkek, 153 dişi), yaşları 1 aylıktan 156 aylığa kadar çeşitlilik gösteren 327 adet kedi (n=327) oluşturmuştur. Yapılan çalışma için hazırlanan forma hasta sahibinin bilgileri, hastalar hakkında ki tanımlayıcı soruların cevapları, klinik bulguları ile klinik muayene sonucunda tanısı konulan ağız, diş ve diş eti hastalıkları kaydedilmiştir. Yapılan tez çalışması amacı ile hiçbir kedi sedasyon ve/veya anesteziye alınmamıştır. Bununla birlikte, kedilerin kliniğe getirilme nedeni sedasyon ve/veya anestezi gerektiriyorsa, bu kedilerin ağız ve diş muayenesi sedasyon ve/veya anestezi altında gerçekleştirilmiştir. Ağız ve dişlerin muayenesinde, ilk olarak ağız açılmış ve mukoza incelenmesi yapılmıştır. Ardından insisiv dişlerden başlayarak kanin, premolar ve molar dişlerin klinik muayeneleri gerçekleştirilmiştir. Bu muayene sonucunda tespit edilen hastalıklar formda yer alan diş numaralarının yanındaki kutucuklara aktarılmıştır. Daha sonra, her bir kedinin molar dişlerinin arkasında yer alan bukkal yüzeyden ve dil altı bölgesinden tükürük örnekleri alınmıştır. Alınan bu tükürük örneklerinin pH değerleri, pH metre cihazının (Horiba Laquatwin®pH-22) haznesine damlatılarak belirlenmiş ve ilgili kedinin formuna işaretlenmiştir. Bulgular: Sunulan tez çalışmasında; 174 erkek, 153 dişi olmak üzere 9 farklı ırka ait toplam 327 kedi çalışmaya dâhil edilmiştir. Kediler yaş gruplarına, yavru (n= 61) genç (n= 149) yetişkin (n= 97) ve yaşlı (n=20) olarak ayrılmış ve incelenmiştir. Kuru mama ile beslenmenin (n=191) karışık mama (n= 136) ile beslenmeye göre daha fazla tercih edildiği belirlenmiştir. İçme suyu tüketen kedilerin (n=183), çeşme suyu tüketen kedilerden (n=144) daha fazla olduğu belirlenmiştir. Çalışmada kedilerde sırası ile en fazla gingivitis (n=620), periodontitis (n= 230), plak oluşumu (n=)173), kalkulus (n=84) ve diş aşınması (n= 36) olduğu tespit edilmiştir ve toplamda 1143 hastalık tanısı konmuştur. Hastalıkların yaş ilerledikçe arttığı belirlenmiştir. Hastalık tespit edilen kedilerde klinik bulgu olarak halitozis ve yeme güçlüğü olması dikkat çekmektedir. Halitozis tüm hastalıklarda beklenenin üzerinde görülmüştür, yeme güçlüğü ise stomatitis hariç tüm hastalıklarda beklenenin üstündedir. Diş aşınması (n=17) ve plak oluşumu (n=89) kanin dişte, gingivitis (n=268) premolar dişte, kalkulus (n=41) ve periodontitis (n=117) en fazla molar dişte tespit edilmiştir. Yaş gruplarına göre tükürük pH ortalaması erkek yavru kedilerde düşük bulunmuştur. Erkek ve dişi kedilerin tükürük pH'sı arasında anlamlı fark bulunmamıştır. Hastaların beslenme şekline bağlı tükürük pH'sı incelendiğinde anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Kuru mama tüketen erkek yaşlı kedilerin tükürük pH'sı karışık mama tüketen erkek yaşlı kedilere göre düşük bulunmuştur. Karışık mama ile beslenen erkek yaşlı kedilerin tükürük pH'sı yüksek bulunmuştur. İleri yaştaki kedilerin tükettikleri suyun, bu kedilerin tükürük pH değerlerine daha fazla etkisi olabileceği belirlenmiştir. İçme suyu tüketen yetişkin kedilerin tükürük pH'sı, çeşme suyu tüketen yetişkin kedilere göre yüksek bulunmuştur. Çalışmaya dahil edilen tüm kediler dikkate alındığında sedasyon ve/veya anesteziye alınan kedilerin tükürük pH değerleri alınmayanlara kıyasla daha düşük bulunmuştur. Hastalık olan ve olmayan kedilerin tükürük pH değerleri karşılaştırıldığında, aralarında bir farklılık tespit edilmemiştir. Sunulan tez çalışmasında erkek yavru kedilerin, erkek genç ve erkek yaşlı kedilere göre daha düşük tükürük pH değerine sahip olduğu belirlendi. Hastalık varlığında erkek yavru kedilerin tükürük pH'sı diğer yaş gruplarına göre düşük, erkek genç kedilerin ise hastalık olamayan yaşıtlarına göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Kedi sahiplerinin, kedilerin ağız diş ve diş eti sağlığı ile ilgili verdiği cevaplar ile klinik bulgular arasında düşük düzeyde bir uyumluluk bulunmuştur. Sonuçlar: Sedasyon ve/veya anestezi uygulanan kedilerde tükürük pH değeri düşük bulunmuştur. Cinsiyetler arasında tükürük pH'sında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Hastalık tespit edilen kedilerin tükürük pH değeri ile hastalık bulunmayan kedilerin tükürük pH değeri arasında bir fark bulunmamıştır. Kalkulus tanısı konulan kedilerin tükürük pH değeri daha yüksek bulunmuştur.