TERMAL TURİZM ÇALIŞANLARININ SAĞLIK OKURYAZARLIĞI VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI DÜZEYLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Abstract

TERMAL TURİZM ÇALIŞANLARININ SAĞLIK OKUR YAZARLIĞI VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI DÜZEYLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Bükecik N. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Doktora Programı, Doktora Tezi, Aydın, 2024

Amaç: Bu araştırma termal turizm çalışanlarının sağlık okuryazarlığı ve akılcı ilaç kullanımı düzeylerinin geliştirilmesi için verilen eğitimin etkisini belirlemeyi amaçlayan ön test son test kontrol gruplu düzende yarı deneysel olarak yapılmış bir çalışmadır. Gereç ve Yöntem: Bu araştırma ön test son test kontrol gruplu düzende yarı deneysel olarak 01 Şubat 2022 - 31 Temmuz 2023 tarihleri arasında Bolu il merkezinde yer alan termal tesislerde çalışan 72 kontrol ve 101 deney grubu olmak üzere toplam 173 çalışan üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri Kişisel Bilgi Formu, Türkiye Sağlık Okuryazarlığı-TR Ölçeği (TSOY-32) ve Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği ile toplanmıştır. Araştırmanın uygulama aşamasında deney grubunda olan çalışanlara sağlık okuryazarlığı ve akılcı ilaç kullanımı düzeylerinin geliştirilmesi eğitimi verilmiştir. Sekiz haftalık eğitimin başında ve eğitimden bir ay sonra veri toplanmıştır. Kontrol grubuna araştırma kapsamında bir uygulama yapılmamış, araştırmanın tamamlanmasından sonra tüm eğitim konuları gönderilmiştir. Araştırmanın verileri Statistical Package for the Social Sciences Version 21 programı ile analiz edilmiştir. Araştırmada normal dağılım Gauss Eğrisi, minimum ve maksimum puan genişliği, Kolmogorov Smirnov testleri ile değerlendirilmiş ve verilerin normal dağılıma uyduğu belirlenmiştir. Araştırma verileri tanımlayıcı istatistikler, Pearson Ki-kare testi, Paired Samples testi, Student–t Test ve Tekrarlı Ölçümlerde Varyans analizi ile analiz edilmiştir. P<0,05 düzeyindeki değerler istatistiksel olarak önemli kabul edilmiştir. Araştırmanın uygulama aşamasından önce kurum izni, etik kurul izni, ölçek kullanım izni ve katılımcılardan yazılı onam alınmıştır. Bulgular: Deney ve kontrol grupları arasında eğitim sonrası: hastalıklardan korunma/sağlığın geliştirilmesi, sağlıkla ilgili bilgiyi anlama ve sağlıkla ilgili bilgiyi değerlendirme boyutları puan ortalamalarında (p<0,05) istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu görülmüştür. Deney grubundaki puan ortalamaları kontrol grubuna göre daha yüksektir. Deney ve kontrol grupları arasında Türkiye Sağlık Okuryazarlığı-TR Ölçeği (TSOY-32) kategorileri açısından yapılan fark testleri sonuçlarına göre; Eğitim öncesi Yetersiz Sağlık Okuryazarlığı, Sorunlu–Sınırlı Sağlık Okuryazarlığı, Yeterli Sağlık Okuryazarlığı ve Mükemmel Sağlık Okuryazarlığı puanları arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0,05). Eğitim sonrasında ise anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir. (p<0,05). Farklılığın, yetersiz Sağlık Okuryazarlığı ve Mükemmel Sağlık Okuryazarlığından kaynaklı olduğu görülmektedir. Deney grubunun Yetersiz Sağlık Okuryazarlığı düzeyi kontrol grubuna göre anlamlı derecede düşmüş, Mükemmel Sağlık Okuryazarlığı düzeyi ise artmıştır. Deney ve Kontrol grupları arasında eğitim sonrasında deney grubunun Akılcı İlaç Kullanımı Ölçek skorlarının kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu bulunmuştur (t = 2,062; p=0,041). Deney ve Kontrol Grupları arasında Hem Eğitim Öncesi hem de Eğitim sonrası Akılcı İlaç Kullanım Düzeyleri fark testleri sonuçları açısından düzeyler arası herhangi bir farklılığa rastlanılmamıştır (t= 1,722; p=0,423) Sonuç: Araştırma bulguları doğrultusunda verilen eğitimin bireylerin hem sağlık okuryazarlığı hem de akılcı ilaç uygulamalarını olumlu etkilediği görülmüştür. Termal turizm çalışanları sektörleri, sektörün riskleri gereği üzerinde hassasiyetle durulması gereken bir gruptur. Halk sağlığı hemşirelerinin bu sektörde yapacakları girişimsel uygulamalar değerlidir. Bu açıdan hem sağlık okuryazarlığı hem de akılcı ilaç uygulamalarını geliştirici uygulamaların yapılması önerilebilir.