MEME KANSERİ TANISI ALMIŞ OLAN KADINLARDA PSİKOLOJİK DAYANIKLILIĞI GELİŞTİRMEYE YÖNELİK MÜDAHALELERİN ETKİNLİĞİ: SİSTEMATİK DERLEME VE META-ANALİZ

Abstract

Amaç: Bu çalışmada, meme kanseri tanısı almış olan kadınların psikolojik dayanıklılığını geliştirmeye yönelik müdahalelerin etkinliğini ve müdahalelerin yaşam kalitesi, anksiyete, depresyon, stres, yorgunluk ve uyku kalitesi üzerindeki etkisini değerlendirmek amacıyla gerçekleştirildi. Gereç ve Yöntem: Çalışma sistematik derleme ve meta-analiz deseninde yapıldı. Taramalar Ağustos 2022-Şubat 2023 tarihleri arasında EBSCO, MEDLINE, ProQuest Dissertation and Theses, PubMed, Science Direct, Scopus, Web of Science Core Collection, TR Dizin ve Ulusal Tez Merkezi veritabanlarında, “breast cancer” “psychological resilience” “meme kanseri” “psikolojik dayanıklılık” “psikolojik sağlamlık” anahtar kelimeleriyle yapıldı. Araştırmaların metodolojik kalitesi, Joanna Briggs Institute tarafından geliştirilen Kritik Değerlendirme Kontrol Listeleri ile değerlendirildi. Veriler meta-analiz ile sentez edildi. Bulgular: Çalışmaya 2005-2022 yılları arasında yayınlanmış 13 araştırma dahil edildi. Araştırmaların örneklem hacmi 1265’tir. Altı çalışmanın kalitesi yüksek, altı çalışmanın kalitesi orta düzeyde belirlendi. Yapılan meta-analizlerde müdahalelerin psikolojik dayanıklılık puan ortalamalarını istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde artırdığı saptandı (SMD: 1,00; %95 CI: 0,70-1,31; z= 6.43; p<0,001). Sistematik derleme ve meta-analiz sonuçları müdahalelerin anksiyete (SMD: -1,40; %95 CI: -2,33-0,48; z= 2.99; p=0,003), depresyon (SMD: -1,34; %95 CI: -2,09-0,60; z= 3.52; p<0,001) ve yorgunluk (SMD: -0,63; %95 CI: -1,17-0,10; z= 2.34; p=0,02) puan ortalamalarını anlamlı bir şekilde etkilediği saptandı. Sonuç: Bu çalışmada meme kanseri tanılı kadınlara yönelik müdahalelerin psikolojik dayanıklılık düzeyini arttırdığı anksiyete, depresyon ve yorgunluğu azalttığı sonucu ortaya çıkarıldı. Müdahalelerin yaşam kalitesi, stres ve uyku kalitesi üzerinde anlamlı etki oluşturmadığı belirlendi.