Sosyal Bilgilerde Meteorolojik Afetlerin Öğretiminde Çoklu Ortam Materyalleri Kullanımının Öğrencilerin Akademik Başarılarına ve Afet Bilinci Düzeylerine Etkisi

Abstract

Doğal afetler, insanlık tarihi boyunca oldukça yıkıcı sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Günümüzde, küresel ısınma ve iklim değişikliğine bağlı olarak artış gösteren meteorolojik afetler, dikkat edilmesi gereken en önemli sorunlardan biri haline gelmiştir. Küresel ısınma, iklim değişikliği ve doğal afetler gibi konuları bünyesinde barındıran sosyal bilgiler dersinde; öğrencilerin bu konuları doğru ve etkili olarak öğrenmeleri gerekir. Böylelikle öğrenciler, afet öncesinde, sırasında ve sonrasında yapılması gerekenleri öğrenmekle birlikte, afetleri azaltmak için yapılması gerekenleri de öğrenmiş olur. Bu noktada sosyal bilgiler dersine büyük bir sorumluluk düşmektedir. Ülkemizde yapılan çalışmalar dikkate alındığında; öğretmenlerimizin büyük bir bölümünün yapılandırmacı yaklaşımın aksine genellikle anlatım yöntemini ve ders kitabı etkinliklerini tercih ettikleri görülmektedir. Ancak gelişen teknolojiye bağlı olarak hem öğrenciler hem de eğitim-öğretimde kullanılan yöntem, teknik ve materyaller değişmektedir. Değişimin bir sonucu olarak sosyal bilgilerde çoklu ortam materyallerinin kullanılması, dersi günümüz öğrencilerine daha uygun hale getirecek; meteorolojik afetler, küresel ısınma ve iklim değişikliği gibi konuların daha doğru ve etkili öğrenilmesini sağlayacaktır.

Bu araştırmada, ortaokul 5. sınıf öğrencilerine, sosyal bilgiler dersinde meteorolojik afetlerin çoklu ortam materyalleri kullanılarak aktarılmasının öğrencilerin akademik başarılarına ve afet bilinci düzeylerine etkisi incelenmiş ve öğrenci görüşleri alınmıştır. Karma yöntem modellerinden yakınsayan paralel desenin kullanıldığı bu araştırma, 2022- 2023 eğitim ve öğretim yılında, İzmir’de bir ortaokulda 30 deney, 30 kontrol grubu olmak üzere 60 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Toplam 6 hafta boyunca “İnsanlar, Yerler ve

Çevreler” öğrenme alanında yer alan meteorolojik afetlere ilişkin konular, deney grubuna çoklu ortam materyalleri ile işlenirken kontrol grubuna ise ders kitabındaki etkinlikler kullanılarak işlenmiştir. Veriler, uygulama öncesinde ve sonrasında Meteorolojik Afetler Akademik Başarı Testi, Afet Bilinci Ölçeği ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak elde edilmiştir. Elde edilen verilerin analizi, SPSS ve MAXQDA programları kullanılarak ve betimsel analiz yapılarak gerçekleştirilmiştir.

Araştırma sonuçlarına göre deney ve kontrol grupları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Ancak etki boyutu incelendiğinde deney grubu öğrencilerinin kontrol grubuna kıyasla daha başarılı olduğu ve afet bilinci düzeyinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Öğrenci görüşleri incelendiğinde ise öğretimde çoklu ortam materyallerinin kullanılmasının dersi daha bilgilendirici, eğlenceli ve heyecanlı kıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu çalışma, öğretimde farklı materyallerin kullanılması ve alanyazında meteorolojik afetlere ilişkin boşluğu doldurması açısından önem arz etmektedir. Çoklu ortam materyallerinin; meteorolojik afetlerin öğretiminde, farklı konularda ve farklı derslerde kullanılarak daha fazla test edilmesi, meteorolojik afetler konusunda farklı çalışmaların yapılması önerilmektedir.