Rekreasyonel Amaçlı Ekstrem Spor Faaliyetlerine Katılan Bireylerin Kişilik Özellikleri, Risk Alma ve Heyecan Arayışları ve İlişkili Faktörler

Abstract

Amaç: Bu araştırmada Rekreasyonel Amaçlı Ekstrem Spor Faaliyetlerine Katılan Bireylerin Kişilik Özellikleri, Risk Alma ve Heyecan Arayışları ve İlişkili Faktörlerin İncelenmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırmanın verileri katılımcılara yüz yüze ulaştırılmış ve katılımda gönüllülük esas alınmıştır. Toplamda 488 kişiye ulaşılmış ve eksiklik ya da hata görülen 58 anket formu analizden çıkartılmıştır. Analiz için 430 anket formu değerlendirmeye alınmıştır.Araştırma grubunu, rekreasyonel amaçlı yamaç paraşütü sporu yapanlar, kayak sporu yapanlar ve serbest ve tüplü dalış sporuyla uğraşan ve 18-55 yaş aralığındaki 498 katılımcı oluşturmaktadır. Çalışma verilerinin elde edilmesinde kişisel bilgi formuna ek olarak Gosling ve diğerleri (2003) tarafından geliştirilen ve Atak (2013) tarafından Türkçeye uyarlanan 10 Maddelik Kişilik Ölçeği, Hoyle ve diğerleri (2002) tarafından geliştirilen ölçek, Çelik ve Turan (2016) tarafından Türk kültürüne uyarlanan Heyecan Arayışı Ölçeği (HAÖ) ve Weber ve diğerleri (2002) tarafından geliştirilen ve ölçeğin Blais ve Weber (2006) yılında 30 maddelik kısa formu oluşturulan, Dinç ve Tez (2016) tarafından Türk kültürüne uyarlanan DOSPERT (Alana Özgü Risk Alma) Ölçeği kullanılmıştır. Veriler SPSS 25,0 paket programı ve AMOS 21,0 paket programında %95 güven aralığında ve 0,05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. Verilerin normal dağılım gösterip göstermediğini belirlemek için basıklık (kurtosis) ve çarpıklık (skewness) değerleri kontrol edilmiştir. Verilerin analizinde, betimsel istatistikler, Amos ile Yapısal eşitlik modeli (Path analizi) ve Tek Yönlü MANOVA analizleri kullanılmıştır. Bulgular: Araştırma sonucunda dağınık kişilik özelliklerine sahip katılımcıların heyecan arama, Sağlık, Özgüven, Psikolojik, Etik ve Devamlılık üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif yönde bir etkisi olduğu görülmektedir (β: -1,974; -1,809; -1,552, -2,540, -1,931, -2,225 p<0.05). Dağınık kişilik özelliğindeki 1 birimlik artış heyecan arama üzerinde -1,974’lük azalışa, Sağlık üzerinde -1,809’luk azalışa, özgüven üzerinde -1,552’lik azalışa, psikoloji üzerinde -2,540’lık azalışa, etik üzerinde -1,931’lik azalışa ve devamlılık üzerinde -2,295’lik azalışa neden olmaktadır. Katılımcıların kişilik özelliklerinin heyecan arama ve risk almaya etkisi araştırılmak üzere oluşturulan modelde kararlı kişilik özelliklerine sahip katılımcıların heyecan arama, Sağlık, Özgüven, Psikolojik, Etik ve Devamlılık üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönde bir etkisi olduğu görülmektedir (β: 2,365; 2,242; 2,468, 1,284, 1,332, 2,084 p<0.05). Dağınık kişilik özelliğindeki 1 birimlik artış heyecan arama üzerinde ,616’lık artışa, cihazdan yoksunluk üzerinde 1,194 lük artışa, İletişimi Kaybetme üzerinde ,774’lük artışa, çevrimiçi olamama üzerinde ,939’luk artışa neden olmaktadır. Bağımlı değişken olan heyecan aramanın %5.27’sini açıklamaktadır (R^2,527), sağlık üzerindeki değişimin %5,29’unu (R^2,529), özgüven üzerindeki değişimin %3,21’ini (R^2,321), psikolojik üzerindeki değişimin %7,89’unu (R^2,789), etik üzerindeki değişimin %6,39’unu (R^2,639) ve devamlılık üzerindeki değişimin %6,78’ini açıklamaktadır (R^2,678).