Sanayisizleşme ve mekânın yeniden üretimi: Zonguldak-Kavaklık

Abstract

Bu çalışma, sanayisizleşme sürecinin etkilerini ekonomik, mekânsal ve sınıf-kültürel açıdan yerelde nasıl kavrayabiliriz sorusu üzerinden şekillenmiştir. Çalışmanın birbirine bağlı iki temel amacı vardır. Birincisi, sıklıkla bir çöküş anlatısına hapsedildiği için gündelik hayatta ve bilimsel alanda sabit kanaatlerin üretildiği bir sürece dönüşen sanayisizleşmeyi bu kanaatlerden kopararak yeniden düşünmektir. İkincisi, Türkiye'de kentsel dönüşüm/kentsel yeniden yapılanma ile kol kola ilerleyen sanayisizleşmenin büyük/metropol kentlerden taşraya doğru gelindiğinde aldığı biçimleri ortaya koymaktır. Araştırma, maden ve sanayi kenti olarak Türkiye sanayileşmesinde önemli rol oynamış, 1980'lerden itibaren sanayisizleşme süreci yaşayan Zonguldak ilinde yürütülmüştür. Çalışmada, Zonguldak'ın 2000'lerin ikinci yarısında başlayan ve son yıllarda hız kazanan bir geçiş dönemi içerisinde olduğu iddia edilmiştir. Çöküş ve yeniden toparlanma etkilerinin bir arada görülebileceği bu geçiş dönemini kavrayabilmek için öncelikle, sosyal bilimsel alana sirayet ederek bakış açısını daraltan ve nostaljiden beslenen sabit kanaatlerden kopulmuştur. Bunu takiben, son on yılda lüks konut üretiminin yoğunlaştığı bir muhit olan Kavaklık mevkiinde saha araştırması yürütülmüştür. Verilerin yorumlanmasında, fiilen var olan neoliberalizm kavramı ve Bourdieu'nün fiziksel uzam, toplumsal uzam ve sembolik uzam arasında kurduğu ilişki temel alınmıştır. Analiz bölümünde Kavaklık'ın, orta sınıfların tüketim pratikleri üzerinden yaşam tarzı farklılaşması ve statü ayrımıyla kendini gösteren bir kültürel yeniden üretim alanı olarak nasıl şekillendiği ortaya konulmuştur. Analiz hattı, Kavaklık'ın fiziksel inşasıyla başlamış, ardından Kavaklık sakinlerinin mekânla ve mekân aracılığıyla kurdukları ilişki üzerinden sosyo-mekânsal ayrışmanın nasıl tesis edildiği ve yeniden üretildiği incelenmiştir. Tarihi ve gündelik yaşantısı kömürle iç içe geçmiş Zonguldak'la kurulan (fiziksel, kültürel ve sembolik bağlamda) dışarılık ilişkisi, sosyo-mekânsal ayrışmanın somutlaştığı mekân olan Kavaklık'ın sınırlarını belirleyen temel ayrışma güzergâhı olarak öne çıkmıştır.

This study addresses the impact of the deindustrialization process on economic, spatial, and class-cultural structure in the context of socio-spatial segregation. The study has two main interrelated objectives. The first is to rethink deindustrialization, which becomes a process in which fixed opinions are produced in daily life and in the scientific field because it is often trapped in a narrative of collapse, by breaking away from these opinions. Second, to highlight the forms that urban transformation/urban restructuring and deindustrialization take in Turkey as we move from the big/metropolitan cities to the countryside. The research was conducted in Zonguldak, which has played an important role in the industrialization of Turkey as a mining and industrial city and has been undergoing a deindustrialization process since the 1980s. Based on the research, it is claimed that Zonguldak is in a transitional phase that started in the second half of the 2000s and gained momentum in recent years. In order to grasp this transitional phase, in which the effects of collapse and reconstruction can be seen together, the fixed opinions that proliferate in the social science field and narrow the perspective and feed on nostalgia were first broken down. Then, a field study was conducted in Kavaklık, an area where the production of luxury housing has intensified in the last ten years. The interpretation of the data was based on the concept of actually existing neoliberalism and the relationship between physical space, social space and symbolic space established by Bourdieu. The analysis part shows how Kavaklık is shaped as a cultural space of reproduction, which is manifested in the differentiation of lifestyle and status discrimination through the consumption practices of the middle classes. The line of analysis begins with the physical construction of Kavaklık and then examines how segregation is produced and reproduced through the relationship to and through space established by the residents of Kavaklık. The relationship with the outside world (in physical, cultural, and symbolic contexts) established with Zonguldak, whose history and daily life are intertwined with coal, stands out as the main segregation route that determines the boundaries of Kavaklık as the place where socio-spatial segregation is embodied.