Çocukluk çağı travmatik yaşantılarının yetişkinlikteki psikopatolojik belirtilerle ilişkisi: Ağ analitik bir inceleme

Abstract

WHO (1999) çocuk istismarını çocuğun hayatına, sağlığına, gelişimine, güven, sorumluluk ve becerilerle ilgili genel değerlerine zarar vermek şeklinde tanımlamaktadır. Daha ayrıntılı bir tanıma göre çocuk istismarı ve ihmali; anne-baba ya da bakıcı gibi bir erişkin tarafından çocuğa yöneltilen, toplumsal kurallar ve profesyonel kişilerce uygunsuz ya da hasar verici olarak nitelendirilen, çocuğun gelişimini engelleyen ya da kısıtlayan eylem ve eylemsizliklerin tümü olarak kabul edilir (Taner ve Gökler, 2004). Özellikle çocuklukta maruz kalınan şiddet, istismar ve ihmal, derin izler bırakmakta, akıl ve ruh sağlığını olumsuz etkilemektedir (UNICEF, 2010). Ağ analizi psikolojik rahatsızlıkların tıbbi hastalıklardan farklı olduğu görüşünden hareketle psikolojik rahatsızlığı oluşturan belirtilere odaklanır. Bu nedenle psikopatoloji ağını oluşturan en önemli belirti(ler) tespit edilerek doğrudan ona müdahale edilmesi gerektiği görüşünü savunur. Bu çalışmada çocukluk çağı travmaları kapsamında yalnızca çocuk istismarı ele alınarak çocukluk çağı travmalarının yetişkinlikteki psikolojik belirtilerle ilişkisi psikolojik ağ analizi yöntemiyle incelenmiştir. Aydın Devlet Hastanesi ve Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nin psikiyatri polikliniklerine değerlendirme ve tedavi amacıyla başvuran ve öyküsünde çocukluk çağı travmasına rastlanan, 184 gönüllü katılımcıya (Yaş: 27.80 ∓ 10.50, %79 kadın) kendileri ve ebeveynleri hakkında genel bilgiler içeren bir demografik form; erken çocukluktan 20 yaşına kadar duygusal, fiziksel, cinsel istismar ve duygusal, fiziksel ihmal öyküsünün değerlendirildiği Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği; depresyon, anksiyete, fobik anksiyete, somatizasyon, obsesif-kompülsif belirtiler, öfke-saldırganlık, kişilerarası duyarlılık, paranoid düşünceler, psikotizm, yeme-uyku bozuklukları gibi psikolojik belirtileri inceleyen Psikolojik Belirti Tarama Listesi doldurulmuştur. Elde edilen veriler SPSS ile kayıt altına alındıktan sonra R İstatistiği ve bu yazılım için oluşturulmuş yardımcı paket programlar kullanılarak ağ analizine uygun hale getirilmiştir. Çalışma sonucu elde edilen bulgular üç aşamada incelenmiştir. İlk aşamada 10 psikolojik belirti kümesini ve 5 çocukluk çağı travması türünü içeren genel bir ağ oluşturulmuştur. İkinci aşamada ise oluşturulan ağdaki çocukluk çağı travmaları türleri ile psikolojik belirtiler arasındaki en kısa yollar incelenerek travma türlerinin belirtilerle etkileşimde nasıl bir sıra izlediği incelenmiştir. Üçüncü aşamada sırasıyla her bir belirti kümesi için belirti kümelerindeki bireysel maddeleri içeren ağları oluşturulmuştur. Travma türlerine bakıldığında duygusal istismar ile cinsel istismarın psikolojik belirtilerle doğrudan ilişkili olduğu bulunmuştur. Travma türlerinden fiziksel istismar, duygusal ihmal ve fiziksel ihmal ise psikolojik belirtilerle duygusal istismar aracılığında ilişkili bulunmuştur. Ayrıca kanonik korelasyon analizi de çocukluk çağı travmaları ile yetişklinlik psikopatolojisinin anlamlı düzeyde ilişkili olduğunu, ayrıca duygusal ve cinsel istismarın değişken kümesine en fazla katkı sağlayan travma türleri olduğunu doğrulamaktadır. Bütün belirti kümelerini içeren yoğunlaşma ağı incelendiğinde çocukluk çağı travması deneyimleyenlerde depresyon, anksiyete ve psikotizm belirtilerinin en merkezi belirtiler oldukları anlaşılmıştır. Depresyon belirti kümesinin merkeziyet düzeyi yüksek olması nedeniyle bu kümede yer alan bireysel belirtiler için bir yoğunlaşma ağı ve bayes ağı oluşturulmuştur. Depresyon belirtilerinin yoğunlaşma ağında ise karamsarlık hissinin en etkili belirti olduğu, bayes ağı incelendiğinde de karamsarlık hissinin diğer belirtiler üzerinde itici güç olduğu bulunmuştur. Ayrıca somatizasyon belirti kümesi çocukluk çağı travmaları ile yetişkinlik psikopatolojisi arasındaki bağlantıyı sağlayan önemli bir belirti kümesi olarak bulunmuştur. Bu nedenle bu belirtilerin sağaltımının belirti etkileşiminin önlenmesini ve psikopatolojinin şiddetinin azaltılmasını sağlayacağı düşünülmektedir. Bu çalışmanın psikolojik ağ analizinin ülkemizde de tanınmasını sağlayarak gelecekte yeni bir istatistiksel araştırma yöntemi olarak yaygın biçimde kullanılmasına öncülük etmesi beklenmektedir.

WHO (1999) defines child abuse as any action or inaction that violates the rights of the child, endangers his or her optimum health, survival or development. According to a more detailed definition based on social rules and professional people's opinions, child abuse and neglect is considered as all of the actions and inactions directed to the child by an adult such as a parent or caregiver, which are considered as inappropriate or damaging and also these actions and inactions prevent or restrict the child's development (Taner & Gökler, 2004). Such kind of violence, abuse and neglect that experienced in childhood may have serious and stable effects on mental health (UNICEF, 2010). Network analysis focuses on the symptoms that constitute psychological disorders, based on the view that psychological disorders are different from medical illnesses. For this reason, it defends the view that the most important symptom(s) that make up the psychopathology network should be identified and intervened directly. In this study, only child abuse and neglect was considered within the scope of childhood traumas and the relationship between childhood traumas and psychological symptoms in adulthood was examined using the psychological network analysis method. In this study participants were the patients with childhood trauma history applied to psychiatry policlinics of Aydın Public Hospital and Traning & Research Hospital of Aydın Adnan Menderes University Faculty of Medicine for examination and treatment. 184 participants (Mean Age: 27.80 ∓ 10.50, 79% female) agreed to fullfill a demographic form that contain general information about patients and their parents, Childhood Trauma Questionaire that evaluate five kinds of childhood trauma (Physical, emotional, sexual abuse; physical and emotional neglect), and Symptom Check List include 10 psychological symptom clusters (depression, anxiety, phobic anxiety, somatization, obsessive-compulsive symptoms, anger-hostility, interpersonal sensitivity, paranoid ideation, psychoticism, eating-sleeping disorders). Collected data was recorded by using SPSS. Network analysis was conducted by using R statistics and R packages. The gathered data were analysed in three stages. In the first stage, a general network was formed that included 10 sets of psychological symptoms and 5 types of childhood trauma. In the second stage, the shortest paths between the types of childhood traumas and psychological symptoms in the formed network were examined and the order of the trauma types in interaction with the symptoms was examined. In the third stage, networks containing individual items in symptom sets were formed for symptom clusters. Considering the types of traumas, it was found that emotional abuse and sexual abuse were directly related to psychological symptoms. Physical abuse, emotional neglect and physical neglect, which are types of traumas, were found to be associated with psychological symptoms by the way of emotional abuse. In addition to the network analysis, canonical correlation analysis confirms a meaningful relationship between childhood trauma and adulthood psychopatology. Canonical correlation analysis also revealed that emotional and sexual abuse are the most effective traumas among childhood traumas. When the concentration network, which includes all symptom clusters, was examined, it was understood that depression, anxiety and psychoticism were central symptoms in those who experienced childhood trauma. A concentration and a Bayesian network was formed to understand the importance of depression symptoms. In the network of depression symptoms, pessimism was found to be the most central symptom. When the Bayesian network created for the depression symptom cluster was examined, it was found that pessimistic thoughts was driving force on the network. Furthermore, somatization symptoms were found to be an important symptom that connects childhood trauma to psychological symptoms. So, it is thought that treating these symptoms may reduce the symptom interaction in the network and diminish severity of psychopathology. This study may lead to the widespread use of psychological network analysis as a new statistical research method in the future by making it known in our country as well.