Karbon Dioksit Emisyonları, Sağlık Harcamaları, Ekonomik Büyüme Ve Yaşam Beklentisi İlişkisi: BRICS-T Üzerine Kanıtlar

Abstract

Amaç: Çevresel kirlilik son zamanlarda etkisini baskın bir şekilde belli etmesinin ardından dünya çapında ülkelerin hem ekonomik yapılarını etkilemekte hem de insan sağlığı üzerinde olumsuz sonuçlara neden olmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma ile BRICS-T ülkelerinde 2000-2018 dönemi yıllık verilerini kullanarak çevresel kirlilik, reel gayrisafi yurtiçi hasıla, sağlık harcamaları ve doğuşta yaşam beklentisi arasındaki ilişkiyi araştırmak amaçlanmaktadır. Gereç ve Yöntem: Bu çalışmada uzun ve kısa dönem tahminleri için Artırılmış Otoregresif Dağıtılmış Gecikme (ARDL) yöntemi Havuzlanmış Ortalama Grup (PMG) tahmincisi seçilmiş ve seriler arasındaki nedensellik ilişkisi için ise Dumitrescu Hurlin panel nedensellik testi kullanılmıştır. Bulgular: . PMG-ARDL test sonuçları, ilk veri setinde uzun dönemde sağlık harcamaları ve kentleşmenin CO2 emisyonları üzerinde pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı bir etkisinin olduğunu göstermektedir. Dahası gelir ve yenilenebilir enerji tüketiminin çevresel kirlilik üzerinde %1 anlamlılık düzeyinde negatif bir etkisi tespit edilmiştir. Kısa dönemde ise reel gayrisafi yurtiçi hasıla çevresel kaliteyi olumsuz etkilemektedir. İkinci veri setinde uzun dönemde sağlık harcamaları ve doğuşta yaşam beklentisinin gelir üzerinde %1 anlamlılık düzeyinde pozitif bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Ek olarak yenilenebilir enerji tüketimi ve CO2 emisyonlarının gelir üzerinde negatif ve anlamlı bir etkiye sahip olduğu görülmüştür. Bunun aksine kısa dönemde CO2 emisyonları ve yenilenebilir enerji tüketiminin gelir üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisinin olduğu bulunmuştur. Sağlık harcamalarının ise kısa dönemde geliri negatif etkilediği görülmüştür. Üçüncü veri setinde gelir, CO2 emisyonları ve yenilenebilir enerji tüketimi sağlık harcamalarını %1 anlamlılık düzeyinde pozitif olarak etkilediği tespit edilmiştir. Ancak nüfusun sağlık harcamalarını negatif ve istatistiksel olarak anlamlı bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Dördüncü veri setinde ise gelir ve sağlık harcamalarının doğuşta yaşam beklentisi üzerinde uzun dönemde pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı bir etkisinin olduğu bulunmuştur. Bunun aksine CO2 emisyonlarının doğuşta yaşam beklentisi üzerinde %5 anlamlılık düzeyinde negatif bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Dumitrescu Hurlin panel nedensellik test sonuçlarına göre ise CO2 emisyonları ve doğuşta yaşam beklentisi, sağlık harcamaları ve nüfus, sağlık harcamaları ve doğuşta yaşam beklentisi arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisinin varlığı doğrulanırken CO2 emisyonlarından gelire ve kentleşmeye; sağlık harcamalarından CO2 emisyonlarına; yenilenebilir enerji tüketiminden gelire, gelirden sağlık harcamaları ve doğuşta yaşam beklentisine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Sonuç: Bu çalışmada BRICS-T ülkelerinde çevresel kirlilik, gelir, sağlık harcamaları ve doğuşta yaşam beklentisinin birbirini etkilediği sonucuna varılmıştır.