Türkiye'de Kentleşme Ve Sanayileşmenin Çevre Ve Sağlık Üzerindeki Etkileri: Ekonometrik Bir Analiz

Abstract

Amaç: Kentleşme ve sanayileşme insanoğlunun, birlikte yaşama, temel ihtiyaçlarını karşılamak ve doğaya karşı mücadele verme refleksi ile başlamış olmakla birlikte özellikle sanayileşme; Sanayi Devrimi sonrasında ihtiyaç fazlası ve pazara yönelik üretim faaliyetine dönmüştür. Bu üretim mekanizması beraberinde büyük nüfus kitlelerini barındıran kentleşme olgusunu ortaya çıkarmıştır. Sanayileşme ve kentleşme ihtiyaç duyduğu hammadde ve enerji tüketimi birlikte çevre ve sağlık üzerinde temel belirleyici fonksiyonlar haline gelmiştir. Dolayısıyla bu çalışma 1970-2018 yılları arasında Türkiye’de sanayileşme ile kentleşmenin çevre ve sağlık üzerindeki etkisini araştırmayı amaçlamaktadır. Gereç ve Yöntem: Bu çalışmada uzun ve kısa dönem tahminleri için Artırılmış Otoregresif Dağıtılmış Gecikme (ARDL) yöntemi ve seriler arasındaki nedensellik ilişkisi için ise Dumitrescu Hurlin panel nedensellik testi kullanılmıştır. Bulgular: Model I’de, kentleşme ve gelirin CO2 emisyonları üzerindeki etkisi pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu analiz sonucunda anlaşılmıştır. Bu durum; kentleşme ve gelirdeki %1 birimlik artış CO2 emisyonlarını sırasıyla %0,008 ve %0,475 oranında arttırdığı şeklinde netleşmiştir. Sanayileşme ve küreselleşmenin olasılık değeri istatistiki olarak anlamlı olmadığı için bu iki değişken hakkında herhangi bir yorum yapılamamaktadır. Model II’de, kentleşme ve CO2 emisyonlarının doğumda beklenen yaşam süresi üzerindeki etkisi pozitif ve istatistiki olarak anlamlıdır. Kentleşme ve CO2 emisyonlarındaki %1 birimlik artış doğumda beklenen yaşam süresini sırasıyla %0,002 ve %0,085 oranında arttırdığı tespit edilmiştir. Sanayileşme, gelir ve küreselleşmenin olasılık değeri istatistiki olarak anlamlı olmadığı için bu üç değişken hakkında herhangi bir yorum yapılamamaktadır. Kısa dönem analizinde ise her iki modelde ECT katsayısının işareti negatif ancak olasılık değeri anlamlı olmadığı için kısa dönem analizi yorumlanamamaktadır. x Granger nedensellik test sonuçları incelendiğinde küreselleşme, kentleşme ve CO2 emisyonlarından doğuşta yaşam beklentisine ve küreselleşmeden CO2 emisyonlarına doğru çift yönlü bir nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. Diğer taraftan kentleşmeden CO2 emisyonlarına, gelirden küreselleşmeye, sanayileşmeden küreselleşmeye ve kentleşmeden küreselleşmeye tek yönlü bir nedensellik ilişkisi bulunurken gelir ve sanayileşmeden CO2 emisyonlarına, gelir ve sanayileşmeden doğuşta yaşam beklentisine, sanayileşme ve kentleşmeden gelire ve kentleşmeden sanayileşmeye doğru herhangi bir nedensellik ilişkisi tespit edilememiştir. Sonuç: Bu çalışmada 1970-2018 yılları arasında Türkiye’de kentleşme ve sanayileşmenin CO2 emisyonları ve doğumda yaşam beklentisi üzerindeki etkisini ölçmek için iki model kurulmuş; I Modelde kentleşme ve gelirin ile CO2 emisyonlarını arttırdığı, II Modelde ise CO2 emisyonları ve kentleşmenin doğumda yaşam beklentisi üzerinde pozitif bir ilişkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.