Çevre Sağlığı Konusunda Yapılmış Makalelerin Bibliyometrik Analizi

Abstract

Amaç: Özellikle çevre sorunlarına bağlı ortaya çıkan ve küresel boyutta toplum sağlığını hatta yeryüzündeki yaşamı tehdit eden durumların sıklıkla görülmesi bilim dünyasında da yeni disiplinlerin, araştırma alanlarının ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Milenyumda daha fazla gündeme gelen ve araştırmalara konu olan çevre ve çevre sağlığı gibi çevresel sorunları inceleyen bilim dalları bunlar arasında yer almaktadır ve sağlıktan, mühendisliğe, eğitimden ekonomiye pek çok farklı disiplinde çeşitli yönlerden yapılmış araştırmalara ait makale, kitap, vb yayın mevcuttur. Bunlar toksik etkilenim ve hastalık, çevre epidemiyolojisi, içme suyu kirlilik göstergeleri, toprak kirliliği, hava kirliliğinin sağlık etkileri, çevre afetleri, çevre kirliliğine bağlı hastalıklar, afetlerde çevre sağlığı önlemleri, yüzme havuzları, kaplıca hijyeni, besin kirliliği ve önlenmesi, fare ve sıçan kontrolü, mezarlıklar, yeşil binalar, peyzaj yapılarının yağmur hasadıyla sulanması, çevre ekonomisi karayolu trafik gürültüsü ve rahatsızlık, plastikler ve çevre sağlığı, sağlığın sosyal belirleyicileri şeklinde sıralanabilir. Bu noktadan hareketle, bu tez çalışmasında Web of Science (WoS) veritabanında Çevre Sağlığı alanında günümüze kadar yayınlanmış olan makalelerin bibliyometrik olarak analizi amaçlanmıştır. Materyal ve Metod: Bu amaçla WoS arama sayfasında “Environmental Health” terimi yazılarak yıl sınırlaması uygulanmadan sonuçlar listelenmiştir. Ulaşılan sonuçlar açık erişimli, İngilizce ve Türkçe dillerinde yayınlanmış, dergi makaleleri şeklinde sınırlandırılmıştır. Bunun sonucunda istenen kriterlere uygun 1175 makale bulunmuştur. Bu 1175 makalenin tam metin, dergi, yapılan atıf dâhil tüm verileri text dosyası olarak indirilerek VOSviewer programı üzerinde analizler gerçekleştirilmiştir. Bulgular: Yapılan bibliyometrik incelemeler sonucunda özellikle ABD başta olmak üzere dünya genelinde çevre sağlığı alanında çok farklı disiplinlerde araştırmanın gerçekleştirildiği görülmüştür. Yapılan analizler sonucunda çevre sağlığı alanında en fazla çalışmanın ABD’deki araştırmacılar tarafından hazırlandığı, Türkiye’deki araştırmacılar tarafından yayınlanan makalelerin sadece %1,02 (n=12) oranında olduğu saptanmıştır. Araştırma konusu olan çevre sağlığı alanında en fazla makalenin hazırlandığı akademik birim ise Harvard Üniversitesi %2,97 (n=35) olarak karşımıza çıkarken; makalelerin yayınlandığı yıllar incelendiğinde ise WoS’ta ilk makalenin 1991 yılında yayınlandığı, en fazla makalenin ise 2020 yılında yayınlanmış olduğu belirlenmiştir. Sonuç ve Öneriler: WoS gibi bilim dünyasında saygınlığı yüksek olan indeksler tarafından taranan dergilerin bulunduğu veri tabanlarında ülkemizdeki bilim insanları tarafından üretilmiş makale sayısının son derece az olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda, giderek artan çevresel sorunlara dikkat çekilmesi ve çözüm önerilerinin geliştirilebilmesi amacıyla Türkiye’deki bilim insanlarının da bir an önce alandaki mevcut boşlukları dolduracak şekilde uluslararası boyutta araştırmalar yapması gerektiği söylenebilir. Bu amaçla da bilim dünyasının kamu ve özel sektör tarafından desteklenmesinin önemli olduğu düşüncesindeyiz. Benzer çalışmaların Scopus, Google Scholer, gibi farklı bilimsel veritabanlarında da gerçekleştirilmesi yararlı olacaktır.