Yaşlılarda ihmal ve istismar ile ilişkili faktörler - İzmir ilinden bir örnek

Abstract

Amaç: Bu araştırma, bölgemizdeki yaşlılarda ihmal ve istismar risk sıklığını tespit etmek, riskin demografik özellikler, hastanın bilişsel ve fonksiyonel yeterliliği, bağımlılık durumu, yalnızlık/ sosyal izolasyon durumu ile ilişkisini saptamak ve bu faktörlerin riski ne oranda etkilediğini açığa çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma tanımlayıcı-kesitsel olarak Ekim 2019-Haziran 2021 tarihleri arasında, İzmir ili Konak ilçesi 24 Nolu Aile Sağlığı Merkezi’ne kayıtlı, 65 yaş ve üzeri 249 gönüllü üzerinde gerçekleştirildi. Araştırmanın evreni 1180, örneklemi 308 kişiydi. Yaşlıların demografik özellikleri ve sağlık profilleri bir anket formu ile bilişsel düzeyleri Saat Çizme Testi ile, fonksiyonel yeterlilik/ bağımlılık düzeyleri Katz’ın Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeği ile, yalnızlık düzeyleri Yaşlılar İçin Yalnızlık Ölçeği ile, istismar riskleri ise Hwalek-Sengstock Yaşlı İstismarı Tarama Testi ile değerlendirildi. İstismar riskine göre iki gruba ayrılan yaşlıların demografik özellikleri, kronik hastalıkları, engellilik halleri, bağımlılık düzeyleri bilişsel düzeyleri ve yalnızlık durumları karşılaştırıldı. Kategorik verilerin karşılaştırılmasında Chi-square testi ve Fisher’s Exact test kullanıldı. Normal dağılıma uymayan sürekli değişkenlerin karşılaştırılmasında, Mann-Whitney U testi kullanıldı. Risk analizi için logistik regresyon modeli kullanıldı. Tüm testlerde p<0,05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Bulgular: Çalışmamıza 161’i kadın (%64,7), 88’i erkek (%35,3) olmak üzere toplam 249 kişi dâhil edildi. Katılımcıların yaşları 65 ile 92 arasında değişmekteydi ve yaş ortalamaları 75’ti. Eğitim ve gelir düzeyi Türkiye yaşlı nüfus ortalamalarının üzerindeydi. Çalışmamızdaki yaşlıların %32,5’i yalnız, %64,7’si eş ve/ veya çocuklarıyla yaşamaktaydı. %95,2’sinin en az bir kronik hastalığı vardı, %18,5’i engelliydi. Saat Çizme testine göre %60,2’sinin bilişsel düzeyi iyi, %35,3’ününse yetersiz bulundu (%4,5’i değerlendirilemedi). Yaşlıların %94,8’i fonksiyonel olarak tam bağımsız, %5,2’si bağımlı olarak değerlendirildi. Yaşlıların %39,4’ü kendini yalnız bulmuyor, %55’i kısmi yalnızlık tanımlıyor, %4,4’ü kendini ciddi yalnız, %1,2’si ise çok ciddi yalnız buluyordu. Araştırmaya katılanların 27’sinde (%10,8) istismar riskine rastlandı. Çoklu lojistik regresyon analizleri sonucunda, duygusal ve sosyal yalnızlığın ve solunum sistemi hastalıklarının istismar riskini öngörmede anlamlı olduğu saptandı. İstismar için en önemli risk faktörü olarak yalnızlık bulundu. Ciddi yalnızlık tanımlayanlarda istismar riskinin yalnızlık tanımlamayanlara göre 3,9 kat artmış olduğu belirlendi. Sonuç: Yaşlılıkta duygusal ve sosyal yalnızlığın, istismar ve ihmal üzerindeki en önemli risk faktörü olduğu sonucuna ulaşıldı.

Objective: This research was carried out to determine the risk of neglect and abuse in the elderly in our region, to determine the relationship between the risk and the demographic characteristics, cognitive and functional competence of the elderly, addiction status, loneliness / social isolation status, and to reveal how these factors affect the risk. Material and Methods: The descriptive-cross-sectional study was carried out on 249 volunteers aged 65 and over, registered in the Family Health Center No. 24 in Konak, Izmir, between October 2019 and June 2021. The population of the research was 1180 people and the sample was 308 people. The demographic characteristics and health profiles of the elderly were determined by a questionnaire, their cognitive levels were determined by the Clock Draw Test, functional competence/dependence levels were determined by Katz's Activities of Daily Living Scale, loneliness levels were determined by the Loneliness Scale for the Elderly, and abuse risks were determined by the Hwalek-Sengstock Elderly Abuse Screening Test. Volunteers were divided into two groups according to the Hwalek-Sengstock Elderly Abuse Screening Test and were compared according to their demographic characteristics, chronic diseases, disability, addiction levels, cognitive levels, and loneliness status. Chi-square test and Fisher's Exact test were used to compare categorical data. The Mann-Whitney U test was used to compare continuous variables that did not fit the normal distribution. Logistic regression model was used for risk analysis. P<0.05 was considered statistically significant in all tests. Results: A total of 249 people, 161 of whom were female (64.7%) and 88 were male (35.3%), were included in our study. The ages of the participants ranged from 65 to 92, with a mean age of 75. Education and income levels were above the average of the elderly population in Turkey. 32.5% of the elderly in our study lived alone, 64.7% with their spouse and/or children. 95.2% of them had at least one chronic disease, 18.5% of them were disabled. According to the Clock Drawing test, 60.2% of them had good cognitive levels and 35.3% were found insufficient (4.5% could not be evaluated). 94.8% of the elderly were functionally independent and 5.2% were considered dependent. 39.4% of the elderly did not find themselves alone, 55% described partial loneliness, 4.4% found themselves seriously lonely and 1.2% very seriously lonely. Risk of abuse was found in 27 (10.8%) of the participants. As a result of multiple logistic regression analyzes, emotional and social loneliness and respiratory system diseases were found to be significant in predicting the risk of abuse. Loneliness was found to be the most important risk factor for abuse. It was determined that the risk of abuse was increased 3.9 times in those who defined severe loneliness compared to those who did not define loneliness. Conclusion: It was determined that emotional and social loneliness in elderly is the most important risk factor for abuse and neglect.