Astımlı bireylerde sağlık okuryazarlığı ve astım kontrolü

Abstract

Amaç: Araştırma, astımlı bireylerin sağlık okuryazarlık düzeylerini, astım kontrolünü belirlemek, ayrıca sağlık okuryazarlığı ve astım kontrolü arasındaki ilişkiyi değerlendirmek amacı ile yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma, Analitik-kesitsel olarak 01 Kasım 2019-30 Nisan 2020 tarihleri arasında, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Hastanesi Göğüs Hastalıkları polikliniklere başvuran, 18 yaş üzeri, okuryazar, araştırmaya katılmayı kabul eden ve araştırma kriterlerine uyan 300 astımlı birey oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında; “Astımlı Birey Tanıtıcı Bilgi Formu”, “Astım Kontrol Testi (AKT)” ve “Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği Türkçe Uyarlaması (ASOY-TR)” kullanılmıştır. Verilerin analizinde; R vers. 2.15.3 programı (R Core Team, 2013), Shapiro-Wilk, t testi, Tek yönlü varyans analizi, Bonferroni testi, Mann-Whitney U test, Kruskal-Wallis test, Pearson korelasyon analizi, Ölçeklerin iç tutarlılık düzeylerinin belirlenmesinde Cronbach alfa katsayısı kullanılmıştır. Bulgular: Araştırmaya katılan astımlı bireylerin astım kontrol testine göre astım kontrolünün %23.6’sında “tam ve iyi kontrol” altında, %76.4’ünde ise “kontrol altında olmadığı” saptanmıştır. Sağlık okuryazarlığına bakıldığında genel indeks puanı (30.98±9.80) olup, astımlı bireylerin %60.6’sının “yetersiz veya sorunlu-sınırlı” sağlık okuryazarlığı kategorisinde olduğu belirlenmiştir. Sağlık okuryazarlığının alt indekslerine bakıldığında Sağlık Hizmeti (32.82±9.64), Sağlık Bilgisini Anlama (32.75±10.01) ve Sağlık Bilgisine Ulaşma (31.07±10.67), indekslerinin ortalama puanlarının genel sağlık okuryazarlığı ortalama puanından daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Hastalıklardan Korunma (30.57±10.59), Sağlığın Geliştirilmesi (29.46±11.07), Sağlık Bilgisini Değerlendirme (29.47±10.63) ve Sağlık Bilgisini Uygulama (30.80±9.86) indekslerinin ortalama puanlarının genel sağlık okuryazarlığı ortalama puanından daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Astım kontrol testi puan ortalamaları ile genel ve tüm alt boyutların sağlık okuryazarlık puan ortalamaları arasında pozitif bir ilişki bulunmuştur. Sonuç: Araştırmaya katılan astımlı bireylerin astım kontrol testine göre astım kontrolünün “kontrol altında olmadığı” ve sağlık okuryazarlık düzeylerine bakıldığında “yetersiz veya sorunlu-sınırlı” sağlık okuryazarlığı kategorisinde olduğu, sağlık okuryazarlık düzeyleri ile astım kontrolü arasında önemli düzeyde pozitif yönlü ilişki olduğu belirlenmiştir.

Objective: The research was conducted to determine the health literacy levels and asthma control of individuals with asthma and also to evaluate the relationship between health literacy and asthma control. Material and Methods: The research consisted of 300 asthmatic individuals over 18 years of age, literate, who accepted to participate in the study and met the research criteria, who applied to the Aydın Adnan Menderes University Hospital Chest Diseases polyclinics between 01 November 2019 and 30 April 2020, analytically-cross-sectionally. In the collection of data; “Asthmatic Individual Information Form”, “Asthma Control Test (AKT)” and “European Health Literacy Scale Turkish Adaptation (ASOY-TR)” were used. In the analysis of data; vers. 2.15.3 program (R Core Team, 2013), Shapiro-Wilk, t test, One-way analysis of variance, Bonferroni test, Mann-Whitney U test, Kruskal-Wallis test, Pearson correlation analysis, Cronbach alpha coefficient in determining the internal consistency levels of the scales used. Results: According to the asthma control test of the asthmatic individuals participating in the study, 23.6% of the asthma control was found to be "complete and well controlled" and 76.4% of them "not under control". Considering the health literacy, the general index score was (30.98±9.80), and it was determined that 60.6% of the asthmatic individuals were in the "inadequate or problematic-limited" health literacy category. Considering the sub-indexes of health literacy, it was determined that the mean scores of the Health Service (32.82±9.64), Understanding Health Information (32.75±10.01) and Accessing Health Information (31.07±10.67) indices were higher than the average score of general health literacy. It was determined that the mean scores of the indices of Protection from Diseases 30.57±10.59, x Health Promotion (29.46±11.07), Evaluation of Health Knowledge (29.47±10.63) and Application of Health Knowledge (30.80±9.86) were lower than the mean score of general health literacy. A positive correlation was found between the asthma control test mean scores and the health literacy mean scores of general and all sub-dimensions. Conclusion: According to the asthma control test of the asthmatic individuals participating in the study, it was determined that asthma control was "not under control" and when their health literacy levels were examined, they were in the "inadequate or problematic-limited" health literacy category and there was a significant positive correlation between health literacy levels and asthma control.