Doğu Anadolu Karasu Havzası’nda Türk hakimiyetinin siyasal, iktisadi ve coğrafi bileşenleri (xı.-xıv. Yüzyıllar)

Abstract

Doğu Anadolu bölgesinin kuzey bölümünü oluşturan Karasu Havzası; fiziki ve coğrafi özellikleriyle zorlu, ancak doğal geçit özelliği gösteren bir yapıdadır. Bu durum; İran, Kafkasya ve Anadolu arasında bağlayıcı mahiyette olmasını sağladığından, Karasu Havzası’nda cereyan eden siyasi hadiseler, burada bulunan siyasi teşekkülleri etkilediği gibi çevresindeki organizasyonları da doğrudan etkisi altına almıştır. Elbette bu durum Karasu Havzası’nın da benzer şekilde etki altında olmasına da sebep olmuştur. Karasu Havzası’nın tarihin bilinen ilk dönemlerinden beri Anadolu’nun siyasi ve iktisadi gelişiminin önemli bir parçası olduğu muhakkaktır. Ayrıca bölgenin arazi yapısının çoğunlukla yüksek ve engebeli oluşu, Karasu Havzası’na özel bir kültürün oluşmasını sağlamıştır. Bizans İmparatorluğu’nun Ermeni prenslikleri üzerindeki otoritesini sağlamlaştırma girişimleri ve dolayısıyla Bizans-Ermeni ilişkileri, bu anlamda bölgenin kültürel hayatının siyasileşmesi ve bu sürecin hemen ardından Türklerin, Doğu Anadolu ve Karasu Havzası’nda gözükmeleri süreci bölgede yeni bir siyasi tarihin sayfasını aralamıştır. Saltuklular ve Mengücekliler ile başlayan bu siyasi serüven ile bölgede yeni idari ve iktisadi kurumlar ortaya çıkmıştır. Büyük Selçuklulardan nakledilen idari düzen; Anadolu’da özellikle Türkiye Selçukluları’nın oluşturduğu sistem aracılığıyla, coğrafyanın gerçeklerine göre harmanlanmıştır. Bu harmanlanmış ve kendi içerisinde sentez haline gelmiş olan sistem, Karasu Havzası’nın Türkiye Selçukluları idaresine girmesi ile bu bölgede de tatbik edilmiştir. Kösedağ Savaşı ile Türkiye Selçuklularının bir vasal haline gelişi, Karasu Havzası’nın Moğol hakimiyetine girmesi siyasi tarihini etkilediği gibi iktisadi ve kültürel yapısını da değiştirmiştir.

The Karasu Basin, which forms the northern part of the Eastern Anatolia region; It is a difficult structure with its physical and geographical features, but it has a natural passage feature.This situation; Since Iran has a binding nature between the Caucasus and Anatolia, the political events that took place in the Karasu Basin not only affected the political organizations in this area, but also directly influenced the organizations around it. Of course,this situation also caused the Karasu Basin to be under the same influence. It is certain that the Karasu Basin has been an important part of the political and economic development of Anatolia since the earliest known periods of history.In addition, the fact that the land structure of the region is mostly high and rugged has created a culture specific to the Karasu Basin.The attempts of the Byzantine Empire to consolidate its authority over the Armenian principalities, and therefore the Byzantine-Armenian relations, politicized the cultural life of the region in this sense.The process of the Turks appearing in Eastern Anatolia and the Karasu Basin right after this process opened the page of a new political history in the region. With this political adventure that started with the Saltuks and Mengüceks, new administrative and economic institutions emerged in the region.Administrative order transferred from the Great Seljuks; It was blended according to the realities of the geography, especially through the system created by the Turkish Seljuks in Anatolia.This blended system, which has become a synthesis in itself, has been applied in this region after the Karasu Basin came under the administration of the Turkish Seljuks.The fact that the Turkish Seljuks became a vassal with the Kösedağ War, and the entry of the Karasu Basin under the Mongol domination affected its political history as well as changed its economic and cultural structure.