Efes Müzesi’nde bulunan hellenistik ve roma imparatorluk dönemi mezar stelleri

Abstract

Çalışma kapsamında ele alınan mezar stelleri, İzmir ili Selçuk ilçesinde yer alan Efes Müzesi’ne satın alma, hibe ve hediye etme yollarıyla ulaştırılmış eserlerdir. Müzede yürütülen eser tespit çalışmalarında bu kapsamda yetmiş dokuz (79) mezar steli tespit edilmiştir. Eserlerin büyük bir çoğunluğu Ephesos antik kenti ile Selçuk ilçesi çevresinden ele geçmiştir. Ayrıca Torbalı, Kuşadası – Kirazlı Köyü, Acarlar Köyü ve Aydın çevresinden ele geçen ve Efes Müzesi’ne teslim edilen eserler de çalışmaya dâhil edilmiştir. Farklı alanlarda bulunan söz konusu eserler dönem ve tipoloji açısından da farklı özellikler sergilemekte olup tez çalışması içerisinde detaylı olarak incelenmiştir. Tez çalışmasının konusunu oluşturan Efes Müzesi Hellenistik Dönem ve Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait mezar stellerinin detaylı olarak sunulabilmesi için daha önce yayınlanan, Ephesos antik kenti başta olmak üzere, Anadolu kentlerine dair mezar stelleri literatürü taranarak Ephesos mezar stellerine ait gelenek, tipoloji ve kronoloji hakkında bilgiler edinilmeye çalışılmıştır. Özellikle eserlerin daha önce ikonografi ve figür tipleri açısından detaylı olarak ele alınmaması ve kentin mezar steli geleneğinin saptanmamış olması çalışmalarımızın bu konular üzerinde yoğunlaşmasına sebep olmuştur. Bu doğrultuda Ephesos mezar stelleri kapsamında ölü yemeği/symposium/symposion, veda, atlı/süvari, genre (günlük yaşam) sahneleri, gladyatörlerin yer aldığı steller ve boyalı/kazıma tekniğine sahip stellerin varlığı tespit edilmiştir. Söz konusu sahnelerin yanı sıra figür tipleri ve stellerin tipolojisi detaylı olarak sunulmuştur. Ayrıca Ephesos mezar steli geleneğinin oluşmasında etkin rol oynayan Attika, Smyrna, Lydia Bölgesi ve Byzantion merkezlerinin mezar stelleri ile karşılaştırmalar yapılarak Ephesos mezar steli geleneğinin yerel ve etkileşimli üslubu aktarılmaya çalışılmıştır. viii Çalışma kapsamında ele alınan mezar stellerine dair incelemeler sonucunda eserlerin İÖ. 4. yüzyılın ortalarından İS. 3. yüzyılın başlarına kadar olan geniş bir kronolojiye sahip olduğu saptanmıştır. Bu doğrultuda Ephesos kentinin en yoğun stel üretiminin İÖ. 2. yüzyılın ikinci yarısı ile İÖ. 1. yüzyılın başları olduğu tespit edilmiştir. Aynı zamanda bu dönemde yerel özelliklerin görüldüğü stellerin de sayıca fazla olduğu görülmektedir.

The grave stelai examined in this study have been acquired by Efes Museum which is located in Selçuk, İzmir, by purchase, donation and gifts. Seventy nine (79) stelai were identified during the research carried out in the museum within this context. Many of the stelai were retrieved from Ephesos and the vacinity of Selçuk. Moreover, the artefacts submitted to Efes Museum which were recovered form Torbalı, Kuşadası – Kirazlı Köyü, Acarlar Köyü and the Aydın region are also included in this study. These stelai were found in different areas show diverse characteristics in terms of era and typology and are examined in detail in this study. The previously published literature of the Anatolian grave stelai, primarily Ephesos were searched as to give more detail regarding the Hellenistic and Roman Imperial Era grave stelai of Efes Museum which is the subject of this study and to obtain information on the customs, typology and chronology of Ephesian grave stelai. The lack of detailed research regarding the iconography and figure types and the undetermined state of the custom of grave stelai of Ephesos has steered the focus of our study on these subjects. Accordingly, the stelai with scenes of funerary banquet/symposium/symposion, farewell, horseman/rider, genre (daily life), stelai with gladiators and painted/engraved stelai were detected among the Ephesian grave stelai. Alongside of these scenes the figüre types and the typology of the stelai are presented in detail. Furthermore the local and influenced style of the Ephesian grave stelai through the comparisons with stelai from Attica, Smyrna, Lydian Region and Byzantion. x The stelai examined in this study, were determined to have a wide range in chronology as beginning from the middle 4th century BC to 3rd century AD. The highest rate of stelai production in Ephesos was determined to be between the second half of 2nd century BC and early 1st century BC. Furthermore the research indicates that most of the stelai in this period have local characteristics.