Süveyş Krizi’nden Yom Kippur Savaşı’na Arap İsrail ilişkileri bağlamında Türk dış politikası (1956-1973)

Abstract

Çalışmamızın temel amacı, İsrail devletinin kuruluşundan Arap-İsrail savaşlarına giden süreçte meydana gelen uluslararası gelişmeleri ortaya çıkarmak ve bu gelişmelerin Türkiye’nin Arap-İsrail ilişkileri bağlamındaki dış politika uygulamalarında nasıl bir yansımaya yol açtığını, Arap-İsrail savaşlarına yönelik Türk dış politikası üzerinde saptayıp gözler önüne sermek olarak belirlenmiştir. Çalışmada amaçlanan durumlar beş bölümde ortaya çıkarılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde, Orta Doğu coğrafyasıyla ilgili tanımlamalar yapılmış ve Orta Doğu’ya küresel çapta değer katan başlıca önemleri üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde, İsrail Devleti’nin kuruluşuna giden süreç içerisinde uluslararası ilişkiler açısından yaşanan ideolojik çatışmalar, önemli konferanslar, antlaşmalar ve trajik olaylar geniş bir zaman zarfında incelenip açıklanmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde Süveyş Krizi’ne giden yolda yaşanan uluslararası gelişmeler ve bu gelişmelerin Süveyş Savaşı üzerindeki Türk dış politikasında nasıl bir değişime neden olduğu ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde “Süveyş” üzerine kurgulanmış olan amaçlar, dördüncü bölümde 1967 Arap-İsrail (Altı Gün) Savaşı, beşinci bölümde ise 1973 Arap-İsrail (Yom Kippur) Savaşı için aynı şekilde benimsenmiştir. Çalışmada yöntem olarak, yaşanan sosyolojik ve siyasi olayları doğru okumak ve derinlemesine analiz edebilmek için geçmiş sürece odaklanan “tarihsel” yaklaşım ile birlikte, söz konusu olayların neticelerine ulaşabilmek için verilerin toplanması, ardından değerlendirilmesi ve açıklanması hususunda özelliklerini tanımlayabilmek amacıyla başvurulan “tanımlayıcı” yaklaşım benimsenmiştir. Ayrıca çalışmada, geçmiş süreçteki uluslararası gelişmelere bugünden bakarak nedenler bulmaya çalışan “retrospektif” viii çerçeveden bakılmamış, yaşananları o dönem koşullarında değerlendirebilmeyi öngören “prospektif” bir bakış açısı tercih edilmiştir.

The main aim of our study is to find out international improvements from the establishment of Israel to the wars of Arab-Israel and to reveal how it affects the foreign politics practices of Turkey in the context of Arab-Israel relationships. The aim of the study is revealed in five chapters. In the first part of the study, definitions related to the Middle East geography are made and the main importance that adds value to the Middle East on a global scale is emphasized. In the second part, the ideological conflicts, important conferences, treaties and tragic events in terms of international relations during the process leading to the establishment of the State of Israel have been examined and explained over a long period of time. In the third chapter, the international developments towards to the Suez Crisis and how these developments have led to a change in Turkish foreign policy over the Suez War have been tried to be revealed. The built aims in the third part were adopted similarly for the 1967 Arab-Israel (Six Days) War in the fourth part and the 1973 Arab-Israel (Yom Kippur) War. In the study, as a method, in order to read and analyze in depth the sociological and political events, the “historical” approach focusing on the past process has been adapted along with the “descriptive” approach applied to be able to define the characteristics of data collection, evaluation and explanation in order to reach the results of these events. In addition, “retrospective” point of view, which aims to find reasons to the past international developments under todays circumstances was not preferred. A “prospective” point of view, which aims to evaluate the past experiences under its own circumstances, was preferred