Bazı melez pamuk (Gossypium hirsutum L.) Populasyonlarında polen canlılığı ve özellikler arası ilişkilerin saptanması

Abstract

maç: Pamukta verim ve kalite özellikleri için varyasyon ve kalıtım derecesinin tanımlanması, özellikler arası ilişkilerin saptanması ve yüksek sıcaklığa tolerans yönünden polen canlılığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Materyal ve Yöntem: Gossypium hirsutum L. türüne ait 5 ana ve 2 baba anaç melezlenmiş ve F1’lerin kendilenmesi ile oluşturulan 10 farklı F2 melez kombinasyonundan oluşan populasyon elde edilmiştir. Anaçlar ile birlikte toplam 17 genotip döl sıraları şeklinde ekilmiştir. Her parselden tesadüfi elde edilen 50 bitkide verim, verim bileşenleri ve lif kalite özelliklerine ilişkin değişim aralıkları, varyasyon katsayısı ve geniş anlamda kalıtım derecesi saptanmıştır. Özellikler arası ilişkileri belirlemek için basit korelasyon katsayıları ve path analizi kullanılmıştır. Genotiplere ilişkin çiçek tozlarında önce 40 °C’de yüksek sıcaklık stresi uygulanmış ve tetrazolium testi ile polen canlılıkları görüntülenmiştir. Bulgular: Bitki boyu, taraklanma, çiçeklenme ve koza açma gün sayısı, çırçır randımanı ve lif dayanıklılığı için varyasyon katsayısının 10’un altında; lif inceliği için 10 - 20 arasında buna karşın koza ağırlığı, koza sayısı, tek bitki verimi ve lif uzunluğu için 20’nin üzerinde olduğu bulunmuştur. Geniş anlamda kalıtım derecesinin bitki boyu, koza sayısı, koza ağırlığı, çırçır randımanı, lif uzunluğu, lif inceliği ve lif dayanıklılığı için yüksek olduğu görülmüştür. Tek bitki verimi üzerine en önemli doğrudan etkiyi yapan özelliklerin koza sayısı, koza ağırlığı, koza açma gün sayısı ve bitki boyu olduğu saptanmıştır. Sonuç: ST-468 x AGC-208 F2 melez kombinasyonunun verim ve lif kalite özellikleri yönünden iyi performans gösterdiği, tek bitki seçimi için yeterli uç değerler taşıdığı ve yüksek sıcaklıkta polen canlılığı yönünden en ümitvar genotip olduğu sonucuna varılmıştır.

Objective: It was aimed to define the variation within population and heritability for yield and quality characters, to determine the correlations between observed traits and to screen pollen viability in terms of heat tolerance in cotton. Material and Methods: The parents including 5 line and 2 tester (Gossypium hirsutum L.) were crossed, F1 populations were selfed and 10 different F2 populations were obtained. Together with the parents, a total of 17 genotypes were planted as progeny rows. The coefficient of variation, broad sense heritability and ranges of yield, yield components and fiber quality traits were determined in 50 randomly obtained plants from each plot. Simple correlation coefficients and path analysis were used to determine the relationships between characters. The pollen viability was monitored by tetrazolium test after high temperature stress at 40 °C was applied to pollen of genotypes. Results: The coefficient of variation for plant height, days to first squaring, days to first flowering, days to first boll opening, ginning out-turn and fiber strength was below 10; between 10 and 20 for fiber fineness, whereas it was above 20 for boll weight, boll number, single plant yield and fiber length. The broad sense heritability was found to be high for plant height, boll number, boll weight, ginning out-turn, fiber length, fiber fineness and fiber strength. The most important direct effects on single plant yield are the number of bolls, boll weight, number of boll opening days and plant height. Conclusion: ST-468 x AGC-208 F2 hybrid combination performed well in terms of yield and fiber quality characteristics with sufficient extreme values for single plant selection, and was the most promising genotype in terms of pollen viability at high temperature.