Lise öğrencilerinde problemli internet-oyun kullanımı ve neiy/sosyal içe çekilme (hikikomori) riskinin yaygınlığı ve ilişkili değişkenlerin incelenmesi

Abstract

Bu kesitsel ve betimsel çalışma iki temel amaç doğrultusunda yürütülmüştür. İlk olarak Aydın ili Efeler ilçesinde Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı devlet liseleri ile özel liselerin 9., 10. ve 11. sınıflarında öğrenimini sürdüren öğrencilerde problemli internet kullanımı ve dijital oyun oynama davranışının yaygınlığı ile hikikomori riskinin belirlenmesi amaçlanmıştır. İkinci olarak ise, ergenlik dönemindeki bireylerde problemli internet kullanımı ve dijital oyun oynama davranışı ile NEİY/Hikikomori riskinin etiyolojisinde algılanan ebeveyn tutumları (duygusal sıcaklık, reddedicilik, aşırı koruyuculuk) ile kimlik bocalamasının rolünün belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu iki temel amacın yanında mevcut çalışmada, algılanan ebeveyn tutumları ile problemli internet kullanımı, dijital oyun oynama davranışı ve NEİY/Hikikomori riski arasındaki ilişkilerde kimlik bocalamasının aracı rolünün incelenmesi amaçlanmıştır. Söz konusu bu amaçlar doğrultusunda, çoklu örnekleme içinde küme örneklem yöntemi kullanılarak ulaşılan 1128 öğrenciye Demografik Bilgi Formu, SanalMetre, İnternet Bağımlılık Ölçeği, Dijital Oyun Bağımlılığı Ölçeği, NEİY/Hikikomori Riski Ölçeği, Kimlik Duygusu Değerlendirme Aracı ve Kısaltılmış Algılanan Ebeveyn Tutumları - Çocuk Formu uygulanmıştır. İstatistiksel analizler yaşları 13 ile 18 arasında değişen 461'i erkek olmak üzere toplam 980 öğrenciden elde edilen geçerli veriler ile yapılmıştır. Bu kapsamda öncelikle Uchida ve Norasakkunkit (2015) tarafından geliştirilen NEİY/Hikikomori Riski Ölçeği'nin Türkçe'deki psikometrik özellikleri incelenmiştir. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda varyansın %52.36'sını açıkladığı belirlenen ölçek için cronbach alfa iç tutarlık değeri .73, Freeter Yaşam Tarzını Tercih Etme alt ölçeği için .60, Öz-yeterlik Eksikliği alt ölçeği için .74 ve Geleceğe Yönelik Belirsiz Hedefler alt ölçeği için .87 olarak bulunmuştur. Doğrulayıcı faktör analizi de vi NHRÖ'nün ergenlik dönemindeki lise öğrencilerinden oluşan örneklemde doğrulandığına işaret etmiştir. Ardından problemli internet kullanımı açısından araştırmanın örneklemini oluşturan ergenlerin %.5'inin patolojik internet kullanıcısı olduğu, %14.6'sının sınırlı sayıda belirti gösterdiği ve %85'inin belirti göstermediği belirlenmiştir. Problemli dijital oyun oynama davranışı açısından ise, monotetik formata göre ergenlerin %12.3'ünün yüksek riskli, politetik formata göre ise %33.7'sinin riskli oyuncu olduğu bulunmuştur. Hikikomori riski açısından ise, NEİY/Hikikomori riskinin düşük olduğu ve sosyal içe çekilme riski yüksek ergen olmadığı belirlenmiştir. Yapılan regresyon analizleri sonucunda; problemli internet kullanımına ilişkin elde edilen bulgular; algılanan aşırı koruyucu ve reddedici ebeveyn tutumları ile kimlik bocalamasının problemli internet kullanımını olumlu yönde yordadığını göstermiştir. Buna ek olarak, kimlik bocalamasının, ebeveynlerin duygusal sıcak, aşırı koruyucu ve reddedici olarak algılanması ile problemli internet kullanımı arasındaki ilişkiye aracılık ettiği görülmüştür. Problemli dijital oyun oynama davranışı açısından ise, algılanan anne ve baba tutumları açısından farklılık olduğu dikkat çekmiştir. Anne tutumları ile yapılan analizler; algılanan reddedici anne tutumu ve kimlik bocalamasının problemli dijital oyun oynama davranışını olumlu yönde yordadığına işaret etmiştir. Baba tutumları ile yapılan analizler ise, algılanan reddedici baba tutumu ve kimlik bocalamasının problemli dijital oyun oynama davranışını olumlu yönde, algılanan duygusal sıcak baba tutumunun ise problemli dijital oyun oynama davranışını olumsuz yönde yordadığını göstermiştir. Buna ek olarak; kimlik bocalamasının, ebeveynlerin duygusal sıcak, aşırı koruyucu ve reddedici olarak algılanması ile problemli dijital oyun oynama davranışı arasındaki ilişkiye aracılık ettiği belirlenmiştir. NEİY/Hikikomori riski açısından yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular ise, kimlik bocalamasının NEİY/Hikikomori riskini olumlu yönde, algılanan duygusal sıcak ve aşırı koruyucu ebeveyn tutumunun ise NEİY/Hikikomori riskini olumsuz yönde yordadığına işaret etmiştir. Buna ek olarak; kimlik bocalamasının, ebeveynlerin duygusal sıcak, aşırı koruyucu ve reddedici olarak algılanması ile sosyal içe çekilme riski arasındaki ilişkiye aracılık ettiği görülmüştür. Çalışmanın son kısmında ise, elde edilen tüm bu bulgular alanyazın ışığında tartışılarak, mevcut çalışmanın sınırlılıklarından söz edilmiş ve ileride yapılacak çalışmalar için birtakım öneriler sunulmuştur.

This cross-sectional and descriptive study was conducted for two main purposes. First of all, it was aimed to investigate the prevalence of problematic internet use and digital game playing behavior and the risk of hikikomori among 9th, 10th and 11th grades students of high schools affiliated to the Ministry of National Education in Efeler district of Aydın. Second of all, it was aimed to investigate the role of perceived parental attitudes (emotional warmth, rejection, over-protection) and identity confusion in the etiology of problematic internet use, problematic digital game playing behavior and risk of hikikomori in adolescents. In addition to these two main purposes, the present study aimed to examine the mediating role of identity confusion on the relationship between perceived parental attitudes and problematic internet use, digital game playing behavior, and hikikomori risk. In accordance with this purpose, Demographic Information Form, CyberMeter, Internet Addiction Scale, Digital Game Addiction Scale, NEET/Hikikomori Risk Scale, Instrument for Assessing Identity Confusion and The Egna Minnen Betraffande Uppfostran were administered to 1128 students who were reached using the cluster sampling method in multiple sampling. Statistical analyzes were conducted with 980 students (aged between 13 and 18, 461 boys and 439 girls) valid data. In this context, firstly, psychometric properties of NEET/Hikikomori Risk Scale developed by Uchida and Norasakkunkit (2015) in Turkish were examined. As a result of the exploratory factor analysis, the Cronbach's alpha value was found to be .73 for the scale which was determined to explain 52.36% of the variance, .60 for Freeter Lifestyle Preference subscale, .74 for Lack of Self-Competence subscale and .87 for Uclear Ambition for the Future subscale. Confirmatory factor analysis also pointed out that the NHRS was validated in adolescent sample. Afterward, in regards to problematic viii internet use, it was determined that .5% of the adolescents were pathological internet users, 14.6% had limited number of symptoms and 85% had not any symptoms. In regards to problematic digital gaming behavior, it was found that 12.3% of the adolescents were high risky gamers according to the monothetic format and 33.7% were risky gamers according to the polyethetic format. In terms of the risk of hikikomori, it was determined that NEET/Hikikomori risk was low and there aren't any adolescents with high social withdrawal risk. In consequence of the regression analysis, the findings related to problematic internet use; pointed out that perceived parental attitudes (overprotection and rejection) and identity confusion positively predicted problematic internet use. Furthermore, the relationship between perceived parenting attitudes (emotional warmth, overprotection and rejection) and problematic internet use was mediated by identity confusion. It was surprising to obtain different results about perceived mother and father attitudes related to problematic digital game playing behavior. While analyzes conducted with perceived maternal attitudes showed that perceived maternal rejection and identity confusion positively predicted problematic digital game-playing behavior. Analyzes with perceived paternal attitudes showed that while perceived paternal rejection and identity confusion positively predicted problematic digital game playing behavior, perceived paternal emotional warmth negatively predicted problematic digital game playing behavior. In addition; the relationship between perceived parenting attitudes (emotional warmth, overprotection and rejection) and problematic digital game playing behavior was mediated by identity confusion. As a result of the regression analysis, the findings related to NEET/Hikikomori risk indicated that identity confusion positively predicted the NEET/Hikikomori risk. Perceived parental emotional warmth and overprotective attitudes were negative predictors of NEET/Hikikomori risk. Additionally; the relationship between perceived parenting attitudes (over-protection, rejection and emotional warmth) and NEET/Hikikomori risk was mediated by identity confusion. In the last part of the study, all these findings were discussed in the light of the literature, the limitations of the present study were mentioned and some suggestions for future studies were presented