Büyük buhran ve 2008 küresel krizinin davranışsal ve deneysel iktisat yaklaşımları açısından karşılaştırılması

Abstract

Geleneksel iktisat modellerinin ortaya koyduğu “en iyi” olanı isteme davranışı yani kişisel çıkarlar doğrultusunda hareket etme isteği, iktisatta “homoeconomicus” varsayımı olarak nitelendirilmektedir. Bu varsayım ile iktisat teorilerini üreten geleneksel iktisatçılar; bireylerin psikolojik, sosyolojik gibi insana özgü davranışlarını dışarıda bırakarak, iktisadi karar birimlerinin her zaman rasyonel karar verdiğini kabul etmektedir. Fakat bu anlayış, küreselleşmeyle birlikte değişen ekonomik, siyasal ve sosyal beklentiler ile New York Borsasının çöküşünden itibaren başlayan 1929 ekonomik krizini tanımlamada yetersiz kalmaktadır. Özellikle 1980 yılından itibaren finans sektörünün hızlı ilerleyişi, bireylerin karar alma süreçlerinde uyguladıkları rasyonel davranış anlayışını kısıtlayarak, dönemin şartlarına uygun olarak “iyi” olarak nitelendirilen durumları kabul ettiklerini ortaya koymaktadır. Yani bireyler rasyonel olmaktan çıkıp irrasyonel olanı da tercih edebilmektedir. Bu sebeple davranışsal iktisat, insan davranışlarını inceleyen sosyoloji, psikoloji ve hukuk gibi bilim alanlarıyla yakın ilişkiler kurarak bireylerin alacakları kararlarda hangi konuların etken olduğunun gözlemlenebilmesi adına laboratuvar ortamında incelemelere olanak sağlamıştır. Bu yönüyle davranışsal iktisat, deneysel iktisadın katkılarıyla “1929 Büyük Buhranı” ile “2008 Küresel Ekonomik Krizi”ne yeni yaklaşımlar getirerek dikkat çekmeyi başarmıştır. Bu çalışmada 1929 ve 2008 krizlerinin birlikte ele alınmalarının nedeni; krizlerin, etki alanları, süreleri ve kapsamları açısından diğer ekonomik krizlerden daha şiddetli olmalarıdır. Bu tez çalışmasında, ekonominin olağan dışı dönemleri olarak karşımıza çıkan “1929 Büyük Buhranı” ve “2008 Küresel Krizi” dönemlerinde birçok ülkede deneysel yöntemler kullanarak davranışsal iktisada katkı sağlamış çalışmalar incelenmiş ve ekonomik karar aşamasında etkili olan faktörlere ilişkin bulguların analizleri yapılmıştır. Sonuç olarak içinde bulunduğumuz pandemi süreci dâhil olmak üzere her iki krizin vi tetikleyicileri ve krizi çözebilecek politikaların derinlemesine incelemesi yapılarak; hangi psikolojik unsurların etkili olduğu, bu krizlerin aşılmasında hangi davranışsal modellere başvurulması gerektiği vurgulanmıştır.

The behavior of wishing "the best", that is, the desire to act in line with personal interests, put forward by traditional economic models is defined as the "homo economicus" assumption in economics. Traditional economists who generate economic theories with this assumption acknowledge that economic decision-making units always make rational decisions, excluding the psychological and sociological behaviors of individuals. However, this understanding falls short in defining the economic, political and social expectations that changed with globalization and the 1929 economic crisis that started after the collapse of the New York Stock Exchange. Especially after 1980, the rapid progress of the financial sector reveals that individuals accept the “good” situations in accordance with the conditions of the period and restricts the rational behavior ideaof individuals in decision making processes. In other words, individuals can cease to be rational and prefer the irrational. For this reason, behavioral economics has established close relationships with scientific fields such as sociology, psychology, and law that examine human behavior, and has provided the opportunity to examine them in a laboratory environment in order to observe which issues are effective in decisions. In this respect, behavioral economics has managed to draw attention by introducing new approaches to the "1929Great Depression" and "2008 Global Economic Crisis" with the contributions of experimental economics. The reason why 1929 and 2008 crises are handled together in this study is these crises are more severe than other economic crises in terms of their effects, duration and scope. In this thesis study, studies that contributed to the behavioral economics by using experimental methods in many countries during the "Great Depression of 1929" and "2008 Global Crisis", which appeared as extraordinary periods of the economy, were examined and the analysis of the findings related to the factors affecting the economic decision viii process was made. As a result, by examining the triggers of both crises including the pandemic period we live in and the policies that can solve the crisis, effective psychological factors and behavioral models that should be used to overcome these criseswere emphasized.