Avrupa birliği ilişkileri çerçevesinde Türkiye ve Almanya arasındaki dış ticaretin yapısal kırılmalı analizi

Abstract

Almanya, Türkiye’nin en önemli dış ticaret partneri ve en fazla turist gönderen ikinci ülkedir. Yüksek gelirli ve büyük nüfuslu bir ülke olan Almanya ile Türkiye arasındaki dış ticaretin çok yönlü olarak incelenmesi büyük öneme sahiptir. Bu çalışmada Türkiye ile Almanya arasındaki dış ticaret dengesinin belirleyicileri, 1983:Q4-2020:Q3 dönemi verileri kullanılarak, yapısal kırılmalı zaman serisi analizi yöntemleriyle incelenmiştir. Serilerin durağan olup olmadıkları ADF, PP ve yapısal kırılmalı ADF birim kök testleri ile incelenmiş, serilerden bazılarının düzeyde, bazılarının birinci farkta durağan oldukları görülmüştür. Türkiye’nin Almanya’ya olan ihracatında 1986 ve 2002’de, Türkiye’nin Almanya’dan olan ithalatında 2002 ve 2014 yıllarında, dış ticaret dengesinde 1995 ve 2016 yıllarında yapısal kırılmaların olduğu belirlenmiştir. Seriler arasındaki eşbütünleşme ilişkileri Sınır Testi yöntemi yardımıyla analiz edilmiş, tüm modellerde kullanılan serilerin eşbütünleşik oldukları bulunmuştur. Eşbütünleşme denklemlerinde var olan yapısal kırılma tarihleri Bai-Perron yöntemiyle incelenmiş, ihracat modelinde; 1990, 1996, 2002, 2009 ve 2015’te, ithalat modelinde; 1989, 1996, 2002, 2008 ve 2015’te ve dış ticaret dengesi modelinde; 1990, 1996, 2001, 2007 ve 2014’te yapısal kırılmaların var olduğu görülmüştür. Uzun dönem analizleri ARDL yöntemiyle gerçekleştirilmiş, Türkiye’nin Almanya’ya olan ihracatını; Almanya’nın milli gelirindeki %1’lik artışın %1.15 artırdığı, Türkiye’deki milli gelir %1 arttığında Türkiye’nin Almanya’dan ithalatının %0.94 oranında arttığı bulunmuştur. Türkiye’nin Almanya karşısındaki dış ticaret dengesini; Türkiye’deki milli gelir %1 arttığında %0.23 oranında bozduğu, döviz kurlarındaki artışların bu dengeyi olumlu yönde etkilediği görülmüştür. Kısa dönem analizleri de ARDL yöntemiyle yapılmış, Almanya’nın milli gelirindeki artışların Türkiye’nin Almanya’ya olan ihracatını kısa dönemde de olumlu yönde etkilediği, Almanya’nın milli gelirindeki artışların da Türkiye’nin Almanya’dan olan ithalatını kısa v dönemde de yükselttiği, bu etkilerin uzun dönemli etkilerle yakın büyüklükte olduğu görülmüştür. Diğer yandan Türkiye’nin Almanya karşısındaki dış ticaret dengesini Türkiye’deki milli gelir artışlarının bozduğu, döviz kurundaki artışlarının ise iyileştirdiği tespit edilmiştir. Türkiye’nin milli gelirinin ve döviz kurunun Almanya karşısındaki dış ticaret dengesi üzerindeki kısa dönemli etkilerinin uzun dönemdekinden daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Germany is Turkey's most important foreign trade partner and the second highest country in the number of tourists sent. Multidimensionally examining the foreign trade between Germany, a high-income and large-population country, and Turkey has a great importance.In this study, the determinants of trade balance between Turkey and Germany was examined by time series analysis with structural break using the data of 1983:Q4-2020:Q3 period. Whether the series are stationary or not was examined by ADF, PP and ADF with structural break unit root tests, and it was observed that some of the series are stationary at level while some others are stationary at the first difference. It was determined that structural breaks occurred in 1986 and 2002 on Turkey's exports to Germany, in 2002 and 2014 on Turkey's imports from Germany and in 1995 and 2016 on the foreign trade balance. Cointegration relationships between the series were analyzed with the help of Bounds Testing method and it was found that the series in all models are cointegrated. Structural break dates that exist in cointegration equations were examined by Bai-Perron method. In the export model and it was observed that the structural breaks exist in 1990, 1996, 2002, 2009 and 2015 in import model, in 1989, 1996, 2002, 2008 and 2015 in import model and in 1990, 1996, 2001, 2007 and 2014 in foreign trade balance model.Long-term analyzes were performed by ARDL method and it was found that Turkey's exports to Germany increase by 1.15% when Germany’s national income increases by 1% and Turkey’s imports from Germany rise by 0.94% when Turkey's national income rises by 1%. Turkey's foreign trade balance against Germany is observed to be disrupted by 0.23% when national income in Turkey increases by 1% and the increases in foreign exchange positively affect this balance. Short-term analysis also conducted by ARDL method and it was seen that increases in Germany's national income positively affect Turkey's exports to Germany in the short term, vii increases in Germany's national income raise imports of Turkey from Germany in the short term and both of these effects were found to be of similar magnitude with long-term effects. On the other hand, growth in Turkey's national income disrupts foreign trade balance against Germany, while the increase in the exchange rate was found to improve it. It was determined that short-term impacts of Turkey's national income and exchange rate on foreign trade balance against Germany are higher than that of long-term