Resmi ve özel liselerde “yengeç sepeti” olgusu

Abstract

Bu araştırmanın amacı, resmi ve özel liselerde görev yapan öğretmenlerin “yengeç sepeti” olgusuna ilişkin algılarını incelemek ve “yengeç sepeti” olgusu konusunda öğretmenlerin görüşlerini belirlemektir. Bu amacı gerçekleştirebilmek için araştırma karma yöntem ile yapılandırılmış, karma yöntem deseni olarak ise açıklayıcı ardışık desen kullanılmıştır. Yapılan alanyazın taramasında, bu konuda daha önce geliştirilmiş bir ölçme aracına rastlanmamış olması nedeniyle araştırmanın birinci aşamasında araştırmacı tarafından “Okullarda Yengeç Sepeti Ölçeği” geliştirilmiştir. Lawshe (1975) tekniği kullanılarak geliştirilen ve 27 madde ve 2 alt boyuttan oluşan “Okullarda Yengeç Sepeti Ölçeği” ile araştırmanın nicel verileri toplanarak analiz edilmiştir. Araştırmanın nicel boyutunun evrenini, 2020-2021 eğitim öğretim yılında Aydın ilinin çeşitli ilçelerindeki resmi ve özel liselerde görev yapan 4929 lise öğretmeni, örneklemini ise uygun örnekleme yoluyla seçilen 391 lise öğretmeni oluşturmuştur. Katılımcıların “yengeç sepeti” olgusuna ilişkin algılarını incelemek amacıyla betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutundan elde edilen bulgulara göre; katılımcıların yengeç sepeti” olgusuna ilişkin algı düzeylerinin “orta düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, katılımcıların “yengeç sepeti” olgusuna ilişkin algı düzeyleri yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu ve lise türü (genel-meslek) değişkenine göre anlamlı bir fark göstermezken; branş, mesleki kıdem, görev yaptığı okuldaki çalışma süresi ve okul türü (resmi-özel) değişkenlerine göre ise anlamlı bir gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın son aşamasında ise, nicel boyuttan elde edilen bulgular ışığında konuyu derinlemesine incelemek amacıyla nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Olgubilim (fenomenoloji) deseni ile desenlenen araştırmanın nitel boyutunun çalışma grubunu, 2020-2021 eğitim öğretim yılında Aydın ilinin Efeler ilçesindeki resmi ve özel liselerde görev yapan öğretmenlerden maksimum çeşitlilik örneklemesi yoluyla seçilen öğretmenler oluşturmuştur. Araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak, çalışma grubundaki öğretmenler ile görüşmeler gerçekleştirilmiş ve elde viii edilen veriler içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırmanın nitel boyutundan elde edilen bulgulara göre; katılımcıların görüşleri yengeç davranışları, yengeç davranışlarını sergileyen öğretmenlerin özellikleri, özel liselerde yengeç davranışlarının daha fazla görülmesi, mesleki kıdemi 11-15 yıl arası olan öğretmenlerin yengeç davranışlarına daha fazla maruz kalması ve yengeç davranışlarının en aza indirgenmesi için yapılması gerekenler temaları altında incelenmiştir. Elde edilen temalar ışığında kategori ve alt kategoriler oluşturulmuş, doğrudan alıntılar kullanılarak katılımcıların görüşlerine yer verilmiş ve bu görüşler ilgili alanyazın çerçevesinde değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonuçları doğrultusunda, uygulamacılara ve araştırmacılara yönelik öneriler geliştirilmiştir. Araştırmanın nicel verileri SPSS 22.0 ve LISREL 8.80 paket programları, nitel verileri ise NVivo 11 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir.

The purpose of this research was to examine the perceptions of teachers working in public and private high schools regarding “crabs in a bucket” phenomenon and determine the views of teachers views in terms of the phenomenon. In order to achieve this aim, the research was designed with mixed method and explanatory sequential design was used as the mixed method design. In the literature review, since no measurement tool developed previously was found on this subject, “Crab Bucket Scale at Schools” was developed by the researcher in the first stage of the study. By using the “Crab Bucket Scale at Schools”, which was developed with the Lawshe (1975) technique, and which was composed of 27 items and 2 sub dimensions, the quantitative data of the research was collected and analyzed. The population of the quantitative dimension of the research was composed of 4929 high school teachers working in public and private high schools in various districts of Aydın province in 2020- 2021 academic year, and the sample of the research was composed of 391 high school teachers selected through convenientsampling method. Descriptive survey model was used to examine the perceptions of the participants regarding “crabs in a bucket” phenomenon. According to the findings obtained from the quantitative dimension of the research; it was determined that the perception levels of the participants regarding “crabs in a bucket” phenomenon were at moderate level. Besides, it wasrevealed that the perception levels of the participants regarding “crabs in a bucket” phenomenon did not show a significant difference according to age, gender, marital status, education level and high school type (general-vocational) variables; whereas it was found that their perception levels differed significantly according to branch, professional seniority, seniority at the current school, and school type (state-private). In the final stage of the research, qualitative research design was used to examine the subject in depth in the light of the findings obtained from the quantitative dimension. The study group of the qualitative dimension of the research, which was designed in the phenomenology x design, was composed of high school teachers selected through maximum variation sampling method from the teachers working in public and private high schools in Efeler district of Aydın province in 2020-2021 academic year. By using the semi-structured interview form prepared by the researcher, interviews were conducted with the teachers in the study group, and the data obtained was analyzed by content analysis method. According to the findings obtained from the qualitative dimension of the research; the views of the participants were examined under the themes of crab behaviors, characteristics of teachers exhibiting crab behaviors, why are there more crab behaviors in private high schools, why are the teachers with a professional seniority of 11-15 years more exposed to crab behaviors, and things to do in an effort to minimize crab behaviors. In the light of the themes obtained; categories and subcategories were created, the views of the participants were presented using direct quotations, and these views were evaluated within the framework of the relevant literature. In accordance with the results of the research, suggestions were developed for practitioners and for researchers. The quantitative data of the study was analyzed by using SPSS 22.0 and LISREL 8.80 package programs, and the qualitative data was analyzed by using NVivo 11 package program.