Akut stres tepkisinin yaşam olayları ve pekiştirmeye duyarlık bağlamında incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada fizyolojik ve psikolojik akut stres tepkilerinin stresli yaşam olayları ve güncellenmiş pekiştirmeye duyarlık kuramı kişilik özellikleriyle ilişkisi incelenmiştir. Ayrıca stres sırasında spontane olarak kullanılan duygu düzenleme stratejilerinin kişilik özellikleri ile stres tepkileri arasındaki ilişkide aracılık rolü test edilmiştir. Araştırmada herhangi bir fiziksel ve psikolojik rahatsızlığı bulunmayan ve ilaç kullanmayan 61 üniversite öğrencisi yer almıştır. Akut stresi tetiklemek için Trier sosyal stres testi (Trier Social Stress Test) uygulanmıştır. Fizyolojik stres tepkileri nabız ve galvanik deri tepkileri ile, psikolojik stres tepkisi de pozitif ve negatif duygu ölçeği (PANAS) ile değerlendirilmiştir. Spontane olarak kullanılan duygu düzenleme stratejileri de bu çalışma içeriğine uygun olarak hazırlanan durumluk duygu düzenleme ölçeği ile değerlendirilmiştir. Fizyolojik stres tepkileri parçalı örtük değişim/büyüme modeliyle (piecewise latent growth curve model), psikolojik stres tepkileri de korelasyon ve regresyon analizleriyle test edilmiştir. Araştırmanın temel bulguları şu şekildedir: Güncel stresli yaşam olaylarının daha fazla ve uzamış galvanik deri tepkisiyle; davranışsal inhibisyon kişilik özelliğinin daha fazla ve uzamış fizyolojik ve psikolojik stres tepkisiyle; ödül duyarlığı kişilik özelliklerinin daha düşük ve kısa süreli fizyolojik ve psikolojik stres tepkileriyle ilişkili olduğu bulunmuştur. Yaşam olaylarının kişilik ve stres tepkisi arasındaki ilişkiyi düzenleyeceğine ilişkin hipotezler genel olarak desteklenmemiş; ancak stresli yaşam olaylarının ödül duyarlılığının koruyucu etkisini bozabileceğine ilişkin bazı bulgular edinilmiştir. Son olarak, spontane olarak kullanılan duygu düzenleme stratejilerinin de stres tepkilerinde pekiştirmeye duyarlık kuramı kişilik boyutlarına aracılık ettiği bulunmuştur. Bulgular strese duyarlılaşma (sensitization), bağışıklık kazanma ve ödüle küntleşme (blunting) kavramlarıyla ve stres çalışmalarında ödül duyarlığının önemi bağlamında tartışılmıştır.

In this study, I investigated the relationship of physiological and psychological acute stress reactions with stressful life events and personality traits of revised reinforcement sensitivity. I also tested the mediating role of emotion regulation strategies used spontaneously during stress in the relationship between personality traits and stress reactions. Participants were 61 university students who did not have any physical or psychological disorders and did not use any medications. Participants were exposed to Trier social stress to trigger acute stress. Pulse and galvanic skin responses and PANAS were measured to assess physiological and psychological stress responses, respectively. I also evaluated the spontaneous emotion regulation strategies by the state emotion regulation questionnaire prepared in accordance with the content of this study. Physiological and psychological stress responses were tested by using the piecewise latent growth curve model and correlation and regression analyses, respectively. The main findings of the research are as follows: It has been found that current stressful life events are associated with more and prolonged galvanic skin response, behavioural inhibition personality trait is associated with more and prolonged physiological and psychological stress response, and reward sensitivity personality traits are associated with lower and short-term physiological and psychological stress responses. The hypotheses that life events would moderate the relationship between personality and stress response have not been generally supported; however, some findings have been obtained that stressful life events may impair the protective effect of reward sensitivity. Finally, it was found that spontaneously used emotion regulation strategies mediated the effects of the personality dimensions of reinforcement sensitivity theory on stress responses. The findings are discussed in the context of sensitization and immunization to stress, blunting to reward, and the importance of reward sensitivity in stress studies.