BİST'te hizmet endeksi ile holding ve yatırım endekslerinde bulunan firmaların entelektüel sermayelerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması

Abstract

Entelektüel sermaye, fikir olarak 1960'lı yıllarda ortaya atılmadan önce de işletmelerin sahip olduğu bir değerdi ancak geleneksel muhasebe anlayışına göre şerefiye olarak değerlendiriliyordu. 1960'lı yıllarda ortaya atılmasından sonra 1990'lı yıllara gelininceye kadar da entelektüel sermaye kavramına gereken önem verilmemiş ve bu konu göz ardı edilmiştir. Ancak değişen çağ ve beraberinde getirdiği işletme yapılarında yaşanan değişimler entelektüel sermaye kavramını işletmeler için daha önemli ve üzerinde çalışmalar yapılması gereken bir konu haline getirdi. Çünkü artık işletmenin maddi olarak sahibi olduğu varlıklarının yanında maddi olmayan varlıkları da değer kazandı. İşletme yöneticilerinin tecrübeleri, patentler, telif hakları, müşteri ilişkileri gibi pek çok maddi olmayan varlığın ön plana çıkmasıyla entelektüel sermaye kavramına gereken önemin verilmesi sağlandı ve beraberinde entelektüel sermaye değerinin hesaplanması sorununu ortaya çıktı. Entelektüel sermayenin hesaplanması, işletmelerin finansal tablolarında görünmeyen maddi olmayan varlıkları için; bir değer ortaya koyması ve kredi değerlendirme, üçüncü kişilerin yatırım incelemeleri ve işletme yönetim planlarının daha doğru oluşturulması gibi önemli konularda işletmeye fayda sağlamıştır. Entelektüel sermaye yürütülen çalışmalar bakımından yeni bir konu olması sebebi ile hala genel kabul görmüş bir tanıma ve kesinleşmiş hesaplama yöntemlerine sahip değildir. Fakat yazarlar yapmış oldukları çalışmalar ile entelektüel sermaye kavramından genel kapsamda, işletmelerin sahibi olduğu maddi olmayan varlıkların tümü olarak bahsetmektedir. Bu çalışmada, özellikle bilginin şirketler için öneminin artması ile gittikçe önem kazanan entelektüel sermayenin analizi yapılmıştır. Analiz kapsamında entelektüel sermaye hesaplama yöntemlerinden PD / DD, Tobin Q Oranı, HMOD ve EVA yöntemleri kullanılmış ve BİST, Hizmet Endeksi ile Holding ve Yatırım Endekslerine kayıtlı şirketler vi için 2018-2020 yıllarını kapsayan bir analiz yapılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde entelektüel sermaye konusuna ve tarihsel gelişimine genel hatları ile değinilmiştir. İkinci bölümde entelektüel sermayenin ölçülmesi, üçüncü bölümde ise entelektüel sermaye ölçüm yöntemlerinden bahsedilmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümünde ise BİST, Hizmet Endeksi ile Holding ve Yatırım Endekslerine kayıtlı şirketler analiz edilmiş entelektüel sermaye değerleri hesaplanmış ve şirketlerin yıllar içerisindeki durumları ve aynı endekste bulunan diğer şirketler ile karşılaştırmaları yapılmıştır.

Intellectual capital was a value owned by businesses before it was introduced as an idea in the 1960s, but it was considered goodwill according to the traditional accounting approach. After it was introduced in the 1960s, the concept of intellectual capital was not given due importance until the 1990s, and this issue was ignored. However, the changing age and the changes in the business structures it brought with it made the concept of intellectual capital more important for businesses and a subject that needs to be studied. Because, besides the tangible assets of the business, its intangible assets also gained value. With the prominence of many intangible assets such as the experience of business managers, patents, copyrights, customer relations, the concept of intellectual capital was given due importance, and the problem of calculating the value of intellectual capital arose. Calculation of intellectual capital, for the intangible assets of the enterprises that do not appear in the financial statements; it provides value and has benefited the business in important aspects such as credit evaluation, third party investment reviews and more accurate business management plans. Since intellectual capital is a new subject in terms of the studies carried out, it still does not have a generally accepted definition and definite calculation methods. However, with their studies, the authors refer to the concept of intellectual capital as all intangible assets owned by businesses in general terms. In this study, the analysis of intellectual capital, which has become increasingly important with the increasing importance of information for companies, has been made. Within the scope of the analysis, PD / DD, Tobin Q Ratio, HMOD and EVA methods from intellectual capital calculation methods were used and an analysis covering the years 2018- 2020 was made for companies registered in BIST, Service Index, Holding and Investment Indices. In the first part of the study, the subject of intellectual capital and its historical viii development are mentioned in general terms. In the second part, the measurement of intellectual capital, and in the third part, the methods of measuring intellectual capital are mentioned. In the fourth part of the study, the companies registered in the BIST, Service Index and Holding and Investment Indices were analyzed, their intellectual capital values were calculated, and the status of the companies over the years and comparisons with other companies in the same index were made.