Türkiye’de ilaç firması çalışanlarının iş tecrübeleri, algıları ve nitelikli emeğin değersizleşmesi karşısındaki stratejileri

Abstract

1990’ların başından bugüne sosyal bilimlerin en fazla tartıştığı kavramların başında hiç kuşkusuz küreselleşme ve neoliberal ekonomik dönüşümler gelmektedir. Çok farklı şekillerde tanımlansa da küreselleşme kapitalizmin yeni bir evresi olarak ortaya çıkmış ve dünyanın her köşesine sirayet ederek küresel çapta dönüşümlere sebep olmuştur. Farklı boyutları bulunan bu sürecin en başta gelen yönü neoliberal piyasa ekonomisinin küresel çapta etkinlik kazanması olmuştur. Yine bu dönemde gelişen neoliberal ekonomik politikalarla birlikte sermayenin küresel çapta hareketliliği ve yayılmasını da sağlarken emek ve sermaye arasındaki ilişkileri de derinden etkilemiştir. Ayrıca, bu politikalar II Dünya Savaşından beri gelişen üretim modelini, yani Fordist üretim modelinin yerine postfordist modeli geçirmiştir. Diğer bir deyişle sürekli, güvenceli kitlesel üretim modeli yerine süreksiz, güvencesi, örgütsüz, oldukça esnetilmiş bir üretim modeli ve iş gücü ortaya çıkmıştır. Bu dönem 2. Dünya Savaşı sonrası oluşan emek ve sermaye arasındaki göreli uzlaşmanın bozulduğu dönem olmuştur: önce mavi yakalı emeğin değersizleşmesi sürecini çok geçmeden beyaz yakalı emeğin dönüşümü izlemiştir. Nitelikli emeğin prekaryalaşma süreci 2000’li yılların başından itibaren ülkemizde de da yaygın olarak görülmektedir. Araştırma, küresel ekonominin başat aktörlerinden ilaç firmalarını temsil eden ‘tıbbı satış temsilcilerinin’ kendi anlatımlarından yola çıkarak; iş tecrübeleri, algıları, iş güvencesi ve mesleğin dönüşümü karşısında stratejilerinin incelemeyi amaçlamıştır. Türkiye’de faaliyet gösteren uluslararası şirketlerin, serbest piyasa koşullarında pazarın lider şirketleri olduğu bilinmektedir. Bu anlamda ilaç sektörünün çalışanları olan Tıbbi Satış Temsilcileri, sermayenin emek gücü üzerindeki değişimlerini inceleyebileceğimiz bir sektörü temsil etmektedir. Özellikle yeni çalışma koşullarının nitelikli emek gücü üzerindeki etkilerini vi esneklik, güvencesizlik ve belirsizlik ekseninde etkilerini incelemek çalışmanın merkeze koyduğu irdeleme alanları olmaktadır. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı çalışmada farklı illerden ve farklı firmalardan otuz dört (n= 34) ‘tıbbi satış Temsilcisi’yle derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Pandemiden dolayı her türlü kısıtlamanın olduğu dönemde dahi, yoğun piyasa rekabetinde sermayenin nitelikli emek gücü üzerindeki otorite ve baskısı, iş güvencesizliğinin yarattığı kaygı netlikle görülebilir durumdadır. Sektörün çalışanlarında ortaya çıkan bu baskı ve kaygıyı nasıl yönettiklerine dair içerikler bulgularımızda ortaya çıkmaktadır.

Undoubtedly, globalization and neoliberal economic transformations are among the most discussed concepts in social sciences since the beginning of the 1990s. Although it is defined in many ways, globalization has emerged as a new phase of capitalism and has spread to every corner of the world, causing global transformations. The foremost aspect of this process, which has various dimensions, has been the global prevalence of the neoliberal market economy. Again, with the neoliberal economic policies that developed in this period, while it also provided the mobility and spread of capital on a global scale, it also deeply affected the relations between labor and capital. In addition, these policies replaced the production model that had developed since World War II, that is, the post Fordist model of production instead of the Fordist model. In other words, instead of a continuous, reliable mass production model, a discontinuous, unsecured, unorganized, highly stretched production model and workforce has emerged. This period was the period when the relative reconciliation between labour and capital, which emerged after World War II, broke down: first, the devaluation of blue-collar labour was soon followed by the transformation of white-collar labour. The precariatization process of skilled labour has been common in our country since the beginning of the 2000s. Based on the self-explanations of 'medical sales representatives' representing pharmaceutical companies, one of the leading actors of the global economy; It aimed to examine their strategies in the face of work experiences, perceptions, job security and the transformation of the profession. It is known that international companies operating in Turkey are the leading companies of the market in free market conditions. In this sense, Medical Sales Representatives, who are employees of the pharmaceutical industry, represent a sector where viii we can examine the changesin capital on labour power. Examining the effects of new working conditions on skilled labour on the axis of flexibility, insecurity and uncertainty are the areas of investigation that the study puts at the centre. In the study, in which the qualitative research method was used, in-depth interviews were conducted with thirty-four (n= 34) 'medical sales representatives' from different provinces and different companies. Field findings shows that, even in the period of all kinds of restrictions due to the pandemic, the authority and pressure of capital on skilled labour force in intense market competition and the anxiety created by job insecurity clearly show. The contents of how the sector manages this pressure and anxiety in its employees emerge in our findings.