Ortaçağ’da Buhara’da yetişen âlimler ve eserleri

Abstract

Orta Asya’da İslam dininin de etkisiyle ilmi çalışmalar desteklenmiş, bu alanda ön plana çıkan ilim merkezi ise Buhara olmuştur. Orta Asya kent tarihine bakıldığında dünyanın birçok yerinde olduğu gibi burada da kentlerin karakteristik bazı özellikler taşıdığı dikkat çekmektedir. Bu bazen devletlerin kentler üzerine uygulamış oldukları siyasî ve sosyal politikalardan ileri gelir. Bazen de kentler hangi devletler tarafından yönetilirse yönetilsin sahip oldukları özellikleri sürdürmeye devam etmesinden ileri gelir. Buhara, Orta Asya kentleri içinde her dönemde dinî ve ilmî özellikleri ile ön plana çıkan bir kent olmuştur. Kurulduğu ilk zamanlardan itibaren birçok dini bünyesinde barındırmış, dinsel niteliğini her zaman korumuş ve hala izlerini de üzerinde taşımaktadır. Bu durumun en önemli getirisi ise farklı dinlere mensup insanların aynı coğrafyada uzun yıllar yaşaması ve kültür alışverişinde bulunmasıdır. Bu kültür alışverişi aynı zamanda kentin kimliğinin de oluşmasını sağlamış, farklılıklara açık bir hale getirmiştir. Geçmişten günümüze kadar insanoğlunun belki de en temel problemi sorgulama içgüdüsünü durdurmaya çalışmasıdır. Bunun en net en çarpıcı örneğini Ortaçağ’da Avrupa yaşamıştır. Ancak bu sorgulamaya izin veren, araştırmayı ve geliştirmeyi, yeniliği teşvik eden durumlarda insanoğlu kazançlı çıkmıştır. Orta Asya’da ise Buhara her anlamda sorgulama yapılabilen bir kent olmuştur. Âlimlere duyulan saygı ve güven şehrin daha da önem kazanmasını sağlamıştır. Aynı zamanda Orta Asya’da önem arz eden bir eğitim-öğretim merkezi olarak birçok âlimin de yetişmesini sağlamıştır. Belirtilen dönemde Orta Asya’da İslam kültürünün bir getirisi olan ilim öğrenme faaliyetleri daha çok Buhara’da öne çıkmıştır. Buhara bu yönüyle bir ilim merkezi haline gelmiştir.

In Central Asia, scientific studies were supported by the influence of the religion of Islam, and the center of science that came to the fore in this field was Bukhara. Considering the history of the Central Asian cities, it is noteworthy that cities have some characteristic features here, as in many parts of the world. This sometimes stems from the political and social policies that states have implemented on cities. Sometimes it is due to the fact that cities continue to maintain the characteristics they have regardless of which state they are ruled. Bukhara has always stood out among the Central Asian cities with its religious and scientific features. It has hosted many religions since its establishment, has always preserved its religious character and still carries its traces on it. The most important advantage of this situation is that people belonging to different religions live in the same geography for many years and exchange culture. This cultural exchange also ensured the formation of the identity of the city and made it open to differences. Perhaps the most basic problem of human beings from past to present is that they try to stop their instinct to question. The clearest and most striking example of this was Europe in the Middle Ages. However, mankind has benefited from situations that permit this questioning, encourage research and development, and innovation. In Central Asia, Bukhara has become a city that can be questioned in every sense. Respect and trust in scholars made the city even more important. At the same time, as an important education-training center in Central Asia, it has trained many scholars. In the specified period, scientific learning activities, which are a result of Islamic culture in Central Asia, mostly came out in Bukhara. Bukhara has become a center of science in this respect