Okul öncesinde örgüt kültürü: bir karma yöntem araştırması

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Aydın ili Efeler ilçesinde anaokulu, ilkokulu, ortaokul ve lise bünyesinde görev yapan okul öncesi öğretmenlerin örgüt kültürüne ilişkin görüşleri alınarak okullarda var olan kültürel yapının incelenmesidir. Karma yöntem desenlerinden açıklayıcı ardışık desen ile yürütülen araştırmanın nicel boyutunda çalışma evreni; 2019- 2020 eğitim öğretim yılında Aydın ili Efeler ilçesinde bulunan devlet okullarındaki bağımsız anaokulu, ilkokul, ortaokul ve lise bünyesinde görev yapan 219 okul öncesi öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada, çalışma evrenindeki tüm öğretmenlere ulaşılmaya çalışılmış, dağıtılan 219 anket formundan aşırı ve aykırı olarak değerlendirilen geçersiz anket formları çıkartılarak evrendeki 172 öğretmenin verileri istatistikî analiz değeri olarak kayıtlara geçmiştir. Araştırmanın olgubilim desenindeki nitel boyutunda çalışma grubu ise maksimum çeşitlilik örneklemesi ile belirlenmiş ve her bir okul türünde (bağımsız anaokulu, ilkokul, ortaokul ve lise) görev yapan 2’şer okul öncesi öğretmeni seçilmiş toplamda 8 okul öncesi öğretmeni ile görüşülmüştür. Araştırmada nicel verilerin toplanıp analizi sonrası elde edilen sonuçları açıklamak amacıyla nitel veriler toplanmış ve analiz edilmiştir. Nicel verilerin toplanması için Terzi (2005) tarafından geliştirilen Okul Kültürü Ölçeği (OKÖ) kullanılmıştır. Nitel verilerin toplanması için ise araştırmacı tarafından hazırlanmış olan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Okul kültürüne ilişkin 29 soru sorulmuştur. Elde edilen veriler SPSS programı kullanılarak parametrik testler ile analiz edilmiştir. Nitel verilerin analizinde ise içerik analizi yapılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda okul öncesi öğretmenlerinin görüşlerine göre, öğretmenlerin görev yaptıkları okullarında sırasıyla en çok destek kültürü, başarı kültürü, görev kültürü ve son olarak da bürokratik kültürün hakim olduğu sonucuna varılmıştır. Araştırmada mesleki kıdem, okul kıdemi ve okul türü değişkenine göre okul kültürü analizi vi yapılmıştır. Yapılan analizler sonucu öğretmenlerin mesleki kıdemine göre okul kültürü algılarında anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Okul kıdemi değişkenine göre algı düzeyleri, destek kültürü, başarı kültürü, görev kültürü boyutlarında istatistiksel anlamda bir farklılık göstermemekte iken bürokratik kültür boyutunda okul kıdemi 6-10 yıl olan öğretmenlerin puan ortalamaları ile 16-20 yıl arasında okul kıdemine sahip öğretmenlerin puan ortalamaları arasında anlamlı fark vardır. Okul türü değişkenine göre algı düzeyleri, destek kültürü, bürokratik kültür, görev boyutlarında istatistiksel anlamda bir farklılık göstermekte iken; başarı kültürü boyutunda anlamlı fark göstermemektedir. Destek kültürü boyutunda okul türü ilkokul olan öğretmenlerin puan ortalamaları ile okul türü bağımsız anaokulu olan öğretmenlerin puan ortalamaları arasında anlamlı fark vardır. Bürokratik kültür boyutunda, okul türü ilkokul olan öğretmenlerin puan ortalamaları ile okul türü bağımsız anaokulu olan öğretmenlerin puan ortalamaları arasında; okul türü bağımsız anaokulu olan öğretmenlerin puan ortalamaları ile okul türü lise olan öğretmenlerin puan ortalamaları arasında anlamlı fark vardır. Görev kültürü boyutunda, okul türü ilkokul olan öğretmenlerin puan ortalamaları ile okul türü bağımsız anaokulu olan öğretmenlerin puan ortalamaları arasında; okul türü bağımsız anaokulu olan öğretmenlerin puan ortalamaları ile okul türü lise olan öğretmenlerin puan ortalamaları arasında anlamlı fark vardır. Nitel boyutta ise okul öncesi öğretmenleri ile yapılan görüşmelerde, nicel verileri destekler nitelikte öğretmenler arasında bağlılık ve karşılıklı ilişki ağırlıklı olarak görülmektedir. Elde edilen sonuçlara göre öğretmenlerin okulda alınan kararlara katılımının desteklenmesi önerilmektedir. Böylelikle dikkate alınan öğretmenler okul kültürü oluşturmada okul yönetimine destek olabilecektir. Yöneticilerin ve öğretmenlerin kültürün farklı boyutları ile ilgili eğitimler alması da okul kültürünü geliştireceği düşünülmektedir.

The aim of this study is to determine the cultural structure existing in schools by taking the opinions of preschool teachers working in kindergarten, primary school, secondary school and high school in Aydın province Efeler district on the organizational culture. The research universe in the quantitative dimension of the research conducted with the mixed method consists of 219 pre-school teachers working in the independent pre schools, primary school, secondary school and high school in Aydın province Efeler district in the 2019-2020 academic year. In the study, it was tried to reach all the teachers in the study universe, invalid questionnaires that were considered excessive and contradictory were removed from the 219 distributed questionnaires, and the data of 172 teachers in the universe were recorded as statistical analysis values. In the qualitative dimension of the research, with maximum diversity sampling, task in each school type (independent kindergarten, primary school, secondary school and high school) 2 pre-school teachers were selected and a total of 8 pre-school teachers were interviewed. In the research, sequential explanatory design, one of the mixed method designs, was used. In the research, qualitative data were collected and analyzed in order to explain the results obtained after the collection and analysis of quantitative data. The School Culture Scale (SCS) developed by Terzi (2005) was used to collect quantitative data. A semi structured interview form prepared by the researcher was used to collect qualitative data. 29 questions were asked about school culture. The obtained data were analyzed with parametric tests using SPSS program. In the analysis of qualitative data, content analysis was performed. According to the opinions of preschool teachers in the quantitative aspect of the study, it was concluded that the support culture, success culture, duty culture and finally viii bureaucratic culture were dominant in the schools where the teachers work, respectively. In the research, school culture analysis was carried out according to the variable of professional seniority, school seniority and school type. The results of the analyzes do not show a significant difference in the perceptions of school culture according to the professional seniority of the teachers. According to the school seniority variable while there is no statistically significant difference in the dimensions of perception levels, support culture, success culture, and duty culture, in the bureaucratic culture dimension, there is a significant difference between the mean scores of teachers with 6-10 years of school seniority and the mean scores of teachers with 16-20 years of school seniority. According to the school type variable, while there is a statistically significant difference in perception levels, support culture, bureaucratic culture and task dimensions, it does not show a significant difference in the dimension of success culture. In the dimension of support culture, there is a significant difference between the mean scores of teachers whose school type is primary school and those of teachers whose school type is independent kindergarten. In the bureaucratic culture dimension, there is a significant difference between the mean scores of teachers whose school type is primary school and those of teachers whose school type is independent kindergarten. There is a significant difference between the mean scores of teachers whose school type is independent kindergarten and those whose school type is high school. In the dimension of duty culture, there is a significant difference between the mean scores of teachers whose school type is primary school and those whose school type is independent kindergarten. There is a significant difference between the mean scores of teachers whose school type is independent kindergarten and those whose school type is high school.. In the qualitative dimension, in the interviews with pre-school teachers, it is seen that the loyalty and mutual relationship between the teachers, which supports the quantitative data, is dominant. According to the results obtained, it is recommended to support the participation of teachers in the decisions taken at school. Thus, the considered teachers will be able to support the school administration in creating a school culture. It is thought that the training of administrators and teachers about different dimensions of culture will also improve school culture.