1. Earsiv@Adu
  2. Tez
  3. Doktora
Please use this identifier to cite or link to this item: http://hdl.handle.net/11607/4354
Full metadata record
DC FieldValueLanguage
dc.contributor.advisorÖzpınar, Şansel-
dc.contributor.authorSarılı, Özgül-
dc.date.accessioned2021-11-24T12:47:51Z-
dc.date.available2021-11-24T12:47:51Z-
dc.date.issued2021-11-23-
dc.date.submitted2020-11-12-
dc.identifier.citationSarılı, Ö. (2020) Türk vergi hukukunda uzlaşma müessesesinin işleyişinin meslek mensupları açısından değerlendirilmesi: Aydın iline yönelik ampirik bir analiz (yayınlanmamış doktora tezi) Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydıntr_TR
dc.identifier.urihttp://hdl.handle.net/11607/4354-
dc.description.abstractVergilendirme ilişkisinin tarafları arasında mevzuattan, vergi idaresinden ve mükelleften kaynaklanan nedenlerle bazı vergi uyuşmazlıkları ortaya çıkabilmektedir. Bu tarafların isteği, vergi uyuşmazlıklarının bir an önce çözümlenmesidir. Vergi uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde bazı idari ve yargısal çözüm yollarından yararlanılmaktadır. En yaygın olarak kullanılan idari çözüm yollarından birisi de uzlaşma müessesesidir. Çalışmanın amacı idari çözüm yolları arasında en fazla tercih edilen yöntem olan uzlaşma müessesesinin etkinliğinin nasıl artırılabileceğinin araştırılmasıdır. Bu tez çalışmasında vergi mevzuatında yer alan uzlaşma kurumu hakkındaki düzenlemeler, yargı kararları ve literatürde yapılan akademik çalışmalar ışığında uzlaşma kurumunun mevcut işleyişi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca seçilmiş bazı ülkelerde uygulanan uzlaşma müesseseleri ele alınarak Türk vergi hukukundaki uzlaşma müessesinde yapılması gereken değişiklikler üzerinde durulmuştur. Diğer idari çözüm yollarından hata düzeltme, cezalarda indirim, pişmanlık ve ıslah, izaha davet ve kanun yolundan vazgeçmenin işleyişi de bu çalışmada incelenmiştir. Çalışmada vergi uyuşmazlığı, idari çözüm yolları, uzlaşma müessesesi, tarhiyat öncesi uzlaşma ve tarhiyat sonrası uzlaşma ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Bu çalışmanın son bölümünde meslek mensuplarına yapılan anket uygulaması ile Aydın ilinde uzlaşma müessesesine meslek mensuplarının bakış açısı ve yine uzlaşma kurumunun aksayan yönleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Anket uygulaması sonucunda elde edilen veriler kullanılarak Ki-Kare ve Sıralı Probit yöntemiyle yapılmış analiz sonuçlarına göre uzlaşma müessesesine ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır.tr_TR
dc.description.abstractThe tax disputes could occur among the taxation parties due to taxpayers, legislation, and tax administration. The wish of these parties is to resolve tax disputes as soon as possible. There are some administrative and judicial solutions for the solution of the tax disputes. One of the most widely used administrative solution methods is the compromise institution. The study aims to find out how to increase the compromise institution's effectiveness, which is the most preferred approach among the administrative solution methods. This thesis tried to reveal that the compromise institutions', which is in the tax legislation, current actions via regulations, judicial decisions, and academic literature are related to compromise institution. On the other hand, through examining different countries' implications about compromise institutions, necessary amendments are presented for Turkish Tax Laws' compromise institution. The other administrative solution methods also examined in this study, such as error correction, reduction in penalties, regret and correction, an invitation to explanation, and waiver of legal remedy. In the study, tax disputes, administrative remedies, compromise establishment, pre-assessment compromise, and post-assessment compromise are discussed in detail. In the last part, to identify the compromise institution's defects and the viewpoint of the profession members about compromise institution, the survey application is realized in Aydın province. Using the data obtained as a result of the survey application, evaluations regarding the establishment of reconciliation were made according to the analysis results made by Chi-Square Analysis and Ordered-Probit Methods.tr_TR
dc.description.tableofcontentsİÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI..............................................................................................iii BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI...............................................................................iv ÖZET....................................................................................................................................... v ABSTRACT ...........................................................................................................................vi ÖNSÖZ..................................................................................................................................vii TABLOLAR DİZİNİ............................................................................................................. xv EKLER DİZİNİ....................................................................................................................xix KISALTMALAR DİZİNİ ..................................................................................................... xx GİRİŞ....................................................................................................................................... 1 1. BÖLÜM.............................................................................................................................. 3 1. VERGİ UYUŞMAZLIĞI VE UZLAŞMA KAVRAMI İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR ............................................................................................................ 3 1.1. Vergi Uyuşmazlığı Kavramı, Nedenleri ve Çözümlenmesi...................................... 3 1.1.1. Vergi Uyuşmazlığı Kavramı ........................................................................... 3 1.1.2. Vergi Uyuşmazlıklarının Nedenleri ................................................................ 5 1.1.2.1. Vergi Mevzuatından Kaynaklanan Nedenler ................................... 5 1.1.2.2. Vergi İdaresinden Kaynaklanan Nedenler........................................ 6 1.1.2.3. Vergi Mükellefi veya Ceza Sorumlusundan Kaynaklanan Nedenler ..................................................................... 7 1.1.3. Vergi Uyuşmazlıklarının Çözümlenmesi ........................................................ 8 1.2. Uzlaşmanın Dışında Uygulanan Diğer İdari Çözüm Yolları .................................. 10 1.2.1. Hata Düzeltme............................................................................................... 12 1.2.2. Cezalarda İndirim.......................................................................................... 16 1.2.3. Pişmanlık ve Islah ......................................................................................... 20 1.2.4. İzaha Davet.................................................................................................... 22 1.2.5. Kanun Yolundan Vazgeçme.......................................................................... 30 ix 1.3. Uzlaşma Müessesesinin Tanımı, Tarihsel Gelişimi, Yöneltilen Eleştiriler ve Seçilmiş Bazı Ülke Uygulamaları......................................................................... 34 1.3.1. Uzlaşma Müessesesinin Tanımı ...................................................................... 34 1.3.2. Uzlaşma Müessesesinin Tarihsel Gelişimi ...................................................... 38 1.3.2.1. 205 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler......................................... 38 1.3.2.2. 2365 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler....................................... 39 1.3.2.3. 3239 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler....................................... 40 1.3.2.4. 4008 ve 4108 Sayılı Kanunlarla Yapılan Düzenlemeler..................... 40 1.3.2.5. 4369 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler....................................... 41 1.3.2.6. 4444 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler....................................... 43 1.3.2.7. 7103 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenlemeler....................................... 44 1.3.3. Uzlaşma Müessesesine Yöneltilen Eleştiriler.................................................... 45 1.3.3.1. Cezaların Etkinliğini Azaltması .......................................................... 45 1.3.3.2. Vergi Affı Niteliğine Sahip Olması .................................................... 45 1.3.3.3. Vergi İncelemesinin Etkinliğini Azaltması......................................... 46 1.3.3.4. Uzlaşma Komisyonlarına Yönelik Eleştiriler ..................................... 47 1.3.3.5. Yargı Mercilerinin Görev Alanına Müdahaleye Neden Olması ......... 49 1.3.3.6. Vergilendirmede Etkinliği Azaltması ve Vergi Adaletsizliğine Yol Açması ..................................................... 50 1.3.3.7. Eşitlik İlkesini Zedelediği Yönünde Eleştiriler................................... 50 1.3.3.8. Kanunilik İlkesini Zedelediği Yönünde Eleştiriler ............................. 51 1.3.3.9. VUK’da Yer Alan Uzlaşmaya Başvuruda Aranan Şartlara Yöneltilen Eleştiriler............................................................. 52 1.3.4. Seçilmiş Bazı Ülke Vergi Sistemlerinde Uygulanan Uzlaşma Müesseseleri ... 54 1.3.4.1. ABD’de Uygulanan Uzlaşma Müessesesi........................................... 55 1.3.4.2. Fransa’da Uygulanan Uzlaşma Müessesesi ........................................ 59 x 1.3.4.3. İngiltere’de Uygulanan Uzlaşma Müessesesi ..................................... 63 1.3.4.4. Almanya’da Uygulanan Uzlaşma Müessesesi .................................... 66 2 BÖLÜM............................................................................................................................. 70 2. TARHİYAT ÖNCESİ UZLAŞMA................................................................................... 70 2.1. Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı ...................................................................... 72 2.1.1. Yetki Bakımından Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı.............................. 74 2.1.2. Tarh Yöntemi Bakımından Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı ................ 74 2.1.3. Vergi Türü Bakımından Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı..................... 75 2.1.4. Ceza Türü Bakımından Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı ...................... 75 2.1.5. Miktar Bakımından Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Kapsamı............................ 77 2.2. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Komisyonları.................................................................... 78 2.3. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Talebi ve Kısmi Uzlaşma ................................................. 80 2.3.1. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Talebi ..................................................................... 80 2.3.2. Kısmi Uzlaşma................................................................................................. 86 2.4. Uzlaşma Talebinin İncelenmesi ve Uzlaşmaya Davet............................................... 87 2.4.1. Uzlaşma Talebinin İncelenmesi....................................................................... 87 2.4.2. Uzlaşmaya Davet ............................................................................................. 87 2.5. Uzlaşma Görüşmelerinin Yapılması.......................................................................... 89 2.6. Uzlaşma Tutanaklarının Düzenlenmesi ve Tutanakların Kesinliği ........................... 91 2.6.1. Uzlaşma Tutanaklarının Düzenlenmesi........................................................... 91 2.6.1.1. Uzlaşmanın Sağlanması Durumunda Tutanağın Düzenlenmesi....... 94 2.6.1.2. Uzlaşmanın Temin Edilmemiş Sayılması Durumunda Tutanağın Düzenlenmesi .................................................................................. 95 2.6.1.3.Uzlaşmanın Sağlanamaması Durumunda Tutanağın Düzenlenmesi . 95 2.6.2. Uzlaşma Tutanağının Kesinliği ....................................................................... 96 xi 2.7. Uzlaşmanın Sonuçlarının Etkileri.............................................................................. 97 2.7.1. Uzlaşmanın Sağlanması Sonuçlarının Etkileri ................................................ 98 2.7.1.1. Uzlaşma Talebinde Bulunanın Hakları Üzerindeki Etkisi .................. 98 2.7.1.2. İdari Başvuru Hakkı Üzerindeki Etkisi ............................................... 98 2.7.1.3. Dava Açma Hakkı Üzerindeki Etkisi.................................................. 99 2.7.1.4. Cezalarda İndirimden Yararlanma Hakkı Üzerine Etkisi ................. 100 2.7.1.5. Uzlaşmanın Sağlanması Durumunda Ödeme.................................... 101 2.7.2. Uzlaşmanın Temin Edilememesi ve Uzlaşmaya Varılamaması Sonuçlarının Etkileri..................................................................................... 103 2.7.2.1. Uzlaşmaya Başvuru Hakkı Üzerindeki Etkisi................................... 104 2.7.2.2. Dava Açma Hakkı Üzerindeki Etkisi................................................ 105 2.7.2.3. Cezalarda İndirimden Yararlanma Hakkı Üzerindeki Etkisi ............ 107 3. BÖLÜM.......................................................................................................................... 108 3. TARHİYAT SONRASI UZLAŞMA .............................................................................. 108 3.1. Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Kapsamı.................................................................... 108 3.1.1. Tarh Yöntemi Bakımından Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Kapsamı........... 109 3.1.2. Vergi Türü Bakımından Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Kapsamı................ 111 3.1.3. Ceza Türü Bakımından Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Kapsamı................. 113 3.2. Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Şartları...................................................................... 115 3.2.1. Vergi Ziyaının Mükellefin Kanun Hükümlerine Yeterince Nüfuz Edememesinden Kaynaklanması..................................................... 116 3.2.2. Vergi Ziyaının VUK’un 369. Maddesinde Belirtilen Yanılma Halinden Kaynaklanması ........................................................................... 117 3.2.3. Vergi Ziyaının VUK’un 116-118. Maddelerinde Düzenlenen Vergi Hatalarından Birinin ya da Başka Bir Maddi Hatadan Kaynaklanması..... 119 xii 3.2.4. Vergi Ziyaının İdare ile Yargı Organlarının Görüş Farklılığından Kaynaklanması ................................................................... 121 3.3. Uzlaşma Komisyonları ............................................................................................ 122 3.3.1. Uzlaşma Komisyonlarının Oluşumu.............................................................. 123 3.3.2. Uzlaşma Komisyonlarının Yetkisi................................................................. 124 3.3.2.1. Vergi Dairesi Başkanlığı Kurulan Yerlerde Uzlaşma Komisyonlarının Yetkisi ................................................... 125 3.3.2.2. Vergi Dairesi Başkanlığı Kurulmayan Yerlerde Uzlaşma Komisyonlarının Yetkisi ................................................... 127 3.3.2.3. Uzlaşma Komisyonlarının Toplanma ve Karar Yeter Sayısı ............ 128 3.3.3. Uzlaşma Komisyonu Kararlarının Hukuki Niteliği....................................... 128 3.4. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talebi............................................................................. 130 3.4.1. Kısmi Uzlaşma Talebi...................................................................................... 132 3.4.2. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talebinde Bulunma Süresi..................................... 133 3.4.3. Uzlaşma Talebinde Bulunma Süresinin Başlaması ve Sona Ermesi ............... 134 3.4.4. VUK’da Yer Alan Özel Durumların Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talep Süresine Etkisi....................................................................................... 135 3.4.5. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talebinin Dava Açma Yoluna Etkisi..................... 137 3.5. Uzlaşma Talebinin İncelenmesi ve Uzlaşmaya Davet............................................. 138 3.5.1. Uzlaşma Talebinin İncelenmesi ....................................................................... 138 3.5.2. Uzlaşmaya Davet ............................................................................................. 141 3.6. Uzlaşma Görüşmelerinin Yapılması........................................................................ 143 3.7. Uzlaşma Tutanaklarının Düzenlenmesi ve Tutanakların Kesinliği ......................... 145 3.7.1. Uzlaşma Tutanaklarının Düzenlenmesi ........................................................... 145 3.7.1.1. Uzlaşmanın Temin Edilememesi Durumunda Tutanağın Düzenlenmesi ..................................................................... 145 xiii 3.7.1.2. Uzlaşmanın Sağlanamaması Durumunda Tutanağın Düzenlenmesi... 146 3.7.1.3. Uzlaşmanın Sağlanması Durumunda Tutanağın Düzenlenmesi.......... 147 3.7.2. Uzlaşma Tutanaklarının Kesinliği ................................................................. 147 3.8. Uzlaşmanın Sonuçlarının Etkileri............................................................................ 150 3.8.1. Uzlaşmanın Sağlanamaması Sonuçlarının Etkileri .......................................... 150 3.8.1.1. Uzlaşma ve Başvuru Hakkı Üzerindeki Etkisi.................................. 151 3.8.1.2. Dava Açma Hakkı Üzerindeki Etkisi................................................ 151 3.8.1.3. Cezalarda İndirimden Yararlanma Hakkı Üzerindeki Etkisi ............ 153 3.8.1.4. Üzerinde Uzlaşılamayan Vergi ve Cezanın Ödenmesi ..................... 154 3.8.2. Uzlaşmanın Sağlanması Sonuçlarının Etkileri .............................................. 155 3.8.2.1. Tarafların Dava Açma Hakkı Üzerindeki Etkisi............................... 156 3.8.2.2. Vergi Dairesinin İnceleme Yapma Yetkisine Etkisi ......................... 158 3.8.2.3. Cezalarda İndirimden Yararlanma Hakkı Üzerindeki Etkisi ............ 159 3.8.2.4. Uzlaşmanın Sağlanması Durumunda Uzlaşılan Vergi ve Cezanın Ödenmesi ......................................................................................... 160 4. BÖLÜM.......................................................................................................................... 162 4. TÜRKİYE’DE UZLAŞMA MÜESSESESİNE İLİŞKİN VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE AYDIN İLİNDEKİ MESLEK MENSUPLARINA UYGULANAN ANKET ÇALIŞMASININ VERİLERİ KULLANILARAK YAPILAN Kİ-KARE ANALİZİ İLE UZLAŞMAYI TERCİH ETME İSTEKLİLİĞİNİN BELİRLEYİCİLERİNİN SIRALI PROBİT YÖNTEMİYLE TAHMİNİ .................................................................................................................... 162 4.1. Türkiye’de Uzlaşma Verilerinin Değerlendirilmesi ................................................ 162 4.1.1. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Verilerinin Değerlendirilmesi .............................. 162 4.1.2. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Verilerinin Değerlendirilmesi ............................. 163 xiv 4.2. Aydın İlindeki Meslek Mensuplarına Uygulanan Anket Çalışmasının Verileri Kullanılarak Yapılan Ki-Kare Analizi ve Uzlaşmayı Tercih Etme İstekliliğinin Belirleyicilerinin Sıralı Probit Yöntemi ile Tahmini............................................. 170 4.2.1. Araştırmanın Amacı, Konusu ve Yöntemi .................................................... 170 4.2.2. Veri Toplama Tekniği.................................................................................... 171 4.2.3. Anket Çalışmasının Verileri Kullanılarak Yapılan Ki-Kare Analizi............. 172 4.2.4. Uzlaşmayı Tercih Etme İstekliliğinin Belirleyicilerinin Sıralı Probit Yöntemi ile Tahmini.................................................................................... 201 5. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ ................................................................ 209 6. KAYNAKLAR............................................................................................................... 218 7. EKLER ........................................................................................................................... 234 ÖZGEÇMİŞ ....................................................................................................................... 240tr_TR
dc.language.isoturtr_TR
dc.publisherAydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsütr_TR
dc.rightsinfo:eu-repo/semantics/openAccesstr_TR
dc.subjectVergi Uyuşmazlığı, İdari Çözüm Yolları, Uzlaşma, Tarhiyat Öncesi Uzlaşma, Tarhiyat Sonrası Uzlaşma, Ampirik Analiztr_TR
dc.subjectTax Dispute, Administrative Remedies, The Compromise, Pre-Assessment Compromise, Post-Assessment Compromise, Empirical Analysistr_TR
dc.titleTürk vergi hukukunda uzlaşma müessesesinin işleyişinin meslek mensupları açısından değerlendirilmesi: Aydın iline yönelik ampirik bir analiztr_TR
dc.title.alternativeEvaluation of the functioning of the compromise institution in turkish tax law in terms of profession members: an empirical analysis for the city of Aydintr_TR
dc.typedoctoralThesistr_TR
dc.contributor.departmentAydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Ana Bilim Dalıtr_TR
Appears in Collections:Doktora

Files in This Item:
File Description SizeFormat 
3245.pdfÖzgül Sarılı Doktora Tez Dosyası57.67 MBAdobe PDFView/Open
Show simple item record


Items in DSpace are protected by copyright, with all rights reserved, unless otherwise indicated.