Türk vergi hukukunda uzlaşma müessesesinin işleyişinin meslek mensupları açısından değerlendirilmesi: Aydın iline yönelik ampirik bir analiz

Abstract

Vergilendirme ilişkisinin tarafları arasında mevzuattan, vergi idaresinden ve mükelleften kaynaklanan nedenlerle bazı vergi uyuşmazlıkları ortaya çıkabilmektedir. Bu tarafların isteği, vergi uyuşmazlıklarının bir an önce çözümlenmesidir. Vergi uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde bazı idari ve yargısal çözüm yollarından yararlanılmaktadır. En yaygın olarak kullanılan idari çözüm yollarından birisi de uzlaşma müessesesidir. Çalışmanın amacı idari çözüm yolları arasında en fazla tercih edilen yöntem olan uzlaşma müessesesinin etkinliğinin nasıl artırılabileceğinin araştırılmasıdır. Bu tez çalışmasında vergi mevzuatında yer alan uzlaşma kurumu hakkındaki düzenlemeler, yargı kararları ve literatürde yapılan akademik çalışmalar ışığında uzlaşma kurumunun mevcut işleyişi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca seçilmiş bazı ülkelerde uygulanan uzlaşma müesseseleri ele alınarak Türk vergi hukukundaki uzlaşma müessesinde yapılması gereken değişiklikler üzerinde durulmuştur. Diğer idari çözüm yollarından hata düzeltme, cezalarda indirim, pişmanlık ve ıslah, izaha davet ve kanun yolundan vazgeçmenin işleyişi de bu çalışmada incelenmiştir. Çalışmada vergi uyuşmazlığı, idari çözüm yolları, uzlaşma müessesesi, tarhiyat öncesi uzlaşma ve tarhiyat sonrası uzlaşma ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Bu çalışmanın son bölümünde meslek mensuplarına yapılan anket uygulaması ile Aydın ilinde uzlaşma müessesesine meslek mensuplarının bakış açısı ve yine uzlaşma kurumunun aksayan yönleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Anket uygulaması sonucunda elde edilen veriler kullanılarak Ki-Kare ve Sıralı Probit yöntemiyle yapılmış analiz sonuçlarına göre uzlaşma müessesesine ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır.

The tax disputes could occur among the taxation parties due to taxpayers, legislation, and tax administration. The wish of these parties is to resolve tax disputes as soon as possible. There are some administrative and judicial solutions for the solution of the tax disputes. One of the most widely used administrative solution methods is the compromise institution. The study aims to find out how to increase the compromise institution's effectiveness, which is the most preferred approach among the administrative solution methods. This thesis tried to reveal that the compromise institutions', which is in the tax legislation, current actions via regulations, judicial decisions, and academic literature are related to compromise institution. On the other hand, through examining different countries' implications about compromise institutions, necessary amendments are presented for Turkish Tax Laws' compromise institution. The other administrative solution methods also examined in this study, such as error correction, reduction in penalties, regret and correction, an invitation to explanation, and waiver of legal remedy. In the study, tax disputes, administrative remedies, compromise establishment, pre-assessment compromise, and post-assessment compromise are discussed in detail. In the last part, to identify the compromise institution's defects and the viewpoint of the profession members about compromise institution, the survey application is realized in Aydın province. Using the data obtained as a result of the survey application, evaluations regarding the establishment of reconciliation were made according to the analysis results made by Chi-Square Analysis and Ordered-Probit Methods.