1. Earsiv@Adu
  2. Tez
  3. Doktora
Please use this identifier to cite or link to this item: http://hdl.handle.net/11607/4327
Full metadata record
DC FieldValueLanguage
dc.contributor.advisorŞenkayas, Hüseyin
dc.contributor.authorUzundağ, Şükrü
dc.date.accessioned2021-10-13T07:10:26Z
dc.date.available2021-10-13T07:10:26Z
dc.date.issued2020
dc.date.submitted2020
dc.identifier.urihttp://hdl.handle.net/11607/4327
dc.description.abstractTEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞINDA RİSK ANALİZİ YAPILARAK COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ İLE GÜZERGÂH BELİRLENMESİ Şükrü UZUNDAĞ Doktora Tezi, İşletme Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Doç. Dr. Hüseyin ŞENKAYAS 2020, XXX+ 200 sayfa Dünyadaki ekonomik büyüme ve teknolojik gelişmelere paralel olarak tüm sanayi sektöründeki gelişmeler neticesinde gerekli olan ticari ürünlerin hammaddesi olan tehlikeli maddelerin kullanılması son yıllarda artış göstermiştir. Tehlikeli madde taşımacılığı 1970’li yıllardan günümüze kadar üzerinde sürekli çalışılan bir konu olmuştur. Özellikle tehlikeli madde taşımacılığı esnasında karşılaşılabilecek tüm riskleri en küçükleme konusu hem kamu kurumlarının hem de firmaların dikkatini çekmiştir. Çalışmada ulusal ve uluslarası mühimmat ve patlayıcı taşımacılığı yapan bir kamu kurumunda tüm riskleri (nüfus yoğunluğu, kaza olasılığı, trafik yoğunluğu, terör/sabotaj) dikkate alarak coğrafi bilgi sistemi ArcMap 10.2.2 programı vasıtasıyla riskleri en küçükleyen en uygun güzergâhları bulmak amaçlanmıştır. Çalışmada kullanılan bölge için elde edilen tüm veriler CBS’ye girişi yapılmış ve şebeke tasarlanmış müteakiben nüfus yoğunluğu, zaman, mesafe, trafik yoğunluğu ve terör verilerine göre en uygun güzergâhlar tespit edilmiştir. Ayrıca uzman personel görüşleri alınarak oluşturulan risk kriterleri belirlenen üç senaryoya göre AHP kullanılarak analiz edilmiştir. AHP tekniği ile belirlenen risk kriterlerinin ağırlık dereceleri hesaplanmış ve Çok Kriterli Karar Verme yöntemlerinden olan VİKOR ve MOORA ile tüm yol dilimlerine ait girilen değerler analiz edilmiştir. Elde edilen değerler neticesinde karar verme aracı olan coğrafi bilgi sistemi ile risklerin minimize edildiği en uygun güzergâhlar bulunmuştur. Son olarak tehlikeli madde taşımacılığında oluşabilecek anlık durumlara karşı dinamik olarak en uygun güzergâhlar elde edilmiştir.tr_TR
dc.description.tableofcontentsİÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI..............................................................................................iii BİLİMSEL ETİK BİLDİRİM SAYFASI................................................................................ v ÖZET.....................................................................................................................................vii ABSTRACT ...........................................................................................................................ix ÖNSÖZ...................................................................................................................................xi SİMGELER DİZİNİ............................................................................................................xvii ŞEKİLLER DİZİNİ..............................................................................................................xix ÇİZELGELER DİZİNİ.........................................................................................................xxi FOTOĞRAFLAR DİZİNİ..................................................................................................xxiii FORMÜLLER DİZİNİ........................................................................................................ xxv EKLER DİZİNİ.................................................................................................................xxvii KISALTMALAR DİZİNİ ..................................................................................................xxix GİRİŞ....................................................................................................................................... 1 1. BÖLÜM.............................................................................................................................. 4 1. KAVRAMSAL VE KURAMSAL ÇERÇEVE................................................................... 4 1.1. Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Madde Taşımacılığı ................................................. 4 1.2. Tehlikeli Maddelerin Sınıflandırılması........................................................................ 8 1.2.1. Sınıf 1: Patlayıcı ve Patlayıcı İçeren Madde ve Nesneler................................ 10 1.2.2. Sınıf 2: Gazlar.................................................................................................. 12 1.2.3. Sınıf 3: Yanıcı Sıvı Maddeler.......................................................................... 14 1.2.4. Sınıf 4: Yanıcı Katı Maddeler.......................................................................... 16 1.2.5. Sınıf 5: Yakıcı (Oksitleyici) ve Organik Peroksit Maddeler ........................... 18 1.2.6. Sınıf 6: Zehirleyici ve Bulaşıcı Maddeler........................................................ 20 1.2.7. Sınıf 7: Radyoaktif Maddeler .......................................................................... 21 1.2.8. Sınıf 8: Aşındırıcı Maddeler............................................................................ 22 1.2.9. Sınıf 9: Farklı Tehlikeleri Olan Maddeler ....................................................... 23 xiv 1.3. Tehlikeli Maddelerin Paketlenmesi........................................................................... 24 1.4. Tehlikeli Maddelerin Yüklenmesi ve Boşaltılması ................................................... 27 1.5. Tehlikeli Maddelerin Taşınmasında Kullanılan Araçlar........................................... 29 1.5.1. Kara Yollarında Kullanılan Araçlar ................................................................ 30 1.5.2. Deniz Yollarında Kullanılan Araçlar .............................................................. 30 1.5.3. Demir Yollarında Kullanılan Araçlar.............................................................. 31 1.5.4. Hava Yollarında Kullanılan Araçlar................................................................ 31 1.6. Tehlikeli Madde Taşımacılığına İlişkin Mevzuat...................................................... 32 1.6.1. Tehlikeli Maddelerin Kara Yolu ile Taşınmasına Yönelik Çok Taraflı Avrupa Anlaşması (ADR)................................................................................ 32 1.6.2. Tehlikeli Madde Taşımacılığında Sınırlı Taşıma Kuralları ............................ 34 1.7. Tehlikeli Madde Taşımacılığında Meydana Gelen Kaza ve Ekonomik Durum ....... 35 1.8. Mühimmat ve Patlayıcıların Taşınması..................................................................... 37 1.8.1. Mühimmat ve Patlayıcıların Taşınmasında Sınırlamalar................................ 39 1.8.2. Mühimmat ve Patlayıcı Maddelerin İşaretlenmesi.......................................... 42 1.8.3. Mühimmat ve Patlayıcıların Karayolu ile Taşınması...................................... 43 1.8.4. Mühimmat ve Patlayıcıların Demiryolu ile Taşınması ................................... 46 1.8.5. Mühimmat ve Patlayıcıların Denizyolu ile Taşınması.................................... 46 1.8.6. Mühimmat ve Patlayıcıların Havayolu ile Taşınması ..................................... 47 1.9. Tehlikeli Madde Taşımacılığında Literatür Araştırması ........................................... 47 2. BÖLÜM............................................................................................................................ 59 2. TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞINDA RİSK ANALİZİ YAPILMASI VE GÜZERGAH SEÇİMİNDE KULLANILABİLECEK YÖNTEMLER...................... 59 2.1. Tehlikeli Madde Taşımacılığında Risk Analizi......................................................... 59 2.1.1. Riskin Tanımı ve Tehlikeli Madde Taşımacılığımda Kullanılan Risk Analiz Modelleri.......................................................................................................... 59 2.1.2. Nüfusa Etki Risk Modeli................................................................................. 63 2.1.3. Olaylı Kaza Olma Olasılığı ............................................................................. 64 xv 2.1.4. Terör Risk Analizi ........................................................................................... 65 2.2. Coğrafi Bilgi Sistemi Yöntemi ile Risk Analizi ........................................................ 65 2.2.1. Coğrafi Bilgi Sistemi ....................................................................................... 65 2.2.2. Tehlikeli Madde Taşımacılığında CBS Analizi............................................... 66 2.2.3. Tehlikeli Madde Taşımacılığında Coğrafi Bilgi Sistemi ile Risk Analizi Yöntemi............................................................................................................ 68 2.3. Tehlikeli Madde Taşımacılığında Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri.................. 69 2.3.1. Analitik Hiyerarşi Süreci – AHP (Analytic Hierarchy Process) Yöntemi ...... 74 2.3.2. VIKOR Yöntemi (Vise Kriterijumska Optimizacija I Kompromisno Resenje)............................................................................................................ 84 2.3.3. MOORA Yöntemi (Multi-Objective Optimization by Ratio Analysis) .......... 89 3. BÖLÜM............................................................................................................................ 93 3. TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞINDA RİSK ANALİZİ YAPILARAK COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ İLE GÜZERGAH BELİRLENMESİ............................ 93 3.1. Çalışmanın Uygulama Alanı...................................................................................... 93 3.2. Çalışmanın Amacı, Kapsamı ve Önemi..................................................................... 94 3.3. Çalışmanın Yöntemi .................................................................................................. 97 3.4. Çalışma İçin Kullanılacak Araç ve Mühimmat Cinsi.............................................. 100 3.5. Çalışma ile İlgili Verilerin Toplanması ve Girilmesi .............................................. 101 3.5.1. CBS’ye Mesafe ve Zaman Verilerin Girilmesi ............................................. 102 3.5.2. Trafik Yoğunluğu Verilerin Girilmesi........................................................... 104 3.5.3. Kaza Sayısı Verilerin Girilmesi..................................................................... 106 3.5.4. Nüfus Verilerin Girilmesi.............................................................................. 109 3.5.5. Terör Verilerin Girilmesi............................................................................... 110 3.6. Tehlikeli Madde Taşımacılığında CBS Kullanılarak Şebeke Oluşturulması .......... 111 3.6.1. CBS’de Mesafe ve Zaman Verileri Kullanılarak En Uygun Güzergâhın Tespit Edilmesi............................................................................................... 113 3.6.2. Nüfus Verileri Kullanılarak En Uygun Güzergâhın Tespit Edilmesi............ 117 3.6.3. Kaza Sayısı Verileri Kullanılarak En Uygun Güzergâhın Tespit Edilmesi... 119 xvi 3.6.4. Trafik Yoğunluk Verileri Kullanılarak En Uygun Güzergâhın Tespit Edilmesi ......................................................................................................... 120 3.6.5. Terör Verileri Kullanılarak En Uygun Güzergâhın Tespit Edilmesi ............ 121 3.7. Risk Kriterlerin Belirlenmesi ve Ağırlıkların Hesaplanması .................................. 122 3.7.1. Karar Vericilerin, Risk Kriterlerin Belirlenmesi ve Kriter Değerlendirme Anketinin Yapılması ...................................................................................... 122 3.7.2. AHP Tekniği ile Risk Kriter Ağırlıklarının Tespit Edilmesine Yönelik Uygulama....................................................................................................... 124 3.8. Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile Tehlikeli Madde Taşımacılığında Güzergâh Belirlenmesi.......................................................................................... 127 3.8.1. VİKOR Yöntemi ile Tehlikeli Madde Taşımacılığında Güzergâh Belirlenmesi ................................................................................................... 128 3.8.2. MOORA Yöntemi ile Tehlikeli Madde Taşımacılığında Güzergâh Belirlenmesi ................................................................................................... 136 3.9. Tehlikeli Madde Taşımacılığında Anlık Durumlar ile Karşılaşıldığında Güzergâh Belirlenmesi .......................................................................................................... 143 4. SONUÇ VE ÖNERİLER.............................................................................................. 145 5. KAYNAKLAR............................................................................................................... 151 6. EKLER........................................................................................................................... 165 ÖZGEÇMİŞ....................................................................................................................... 199tr_TR
dc.language.isoturtr_TR
dc.publisherAydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsütr_TR
dc.rightsinfo:eu-repo/semantics/openAccesstr_TR
dc.subjectTehlikeli Madde Taşımacılığı, Risk Analizi, CBS, AHP, VİKOR, MOORA.tr_TR
dc.titleTehlikeli Madde Taşımacılığında Risk Analizi Yapılarak Coğrafi Bilgi Sistemi İle Güzergâh Belirlenmesitr_TR
dc.typedoctoralThesistr_TR
dc.contributor.departmentAydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalıtr_TR
Appears in Collections:Doktora

Files in This Item:
File Description SizeFormat 
639130.pdf6.86 MBAdobe PDFView/Open
Show simple item record


Items in DSpace are protected by copyright, with all rights reserved, unless otherwise indicated.