SÜRDÜRÜLEBİLİR ÖĞRETMEN GELİŞİMİ: MESLEKİ ÖĞRENME TOPLULUKLARI

Abstract

SÜRDÜRÜLEBİLİR ÖĞRETMEN GELİŞİMİ: MESLEKİ ÖĞRENME TOPLULUKLARI BURCU ALTUN Doktora Tezi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Doç. Dr. Pınar YENGİN SARPKAYA 2020, vii + 375 sayfa +17 Ek "Mesleki Öğrenme Toplulukları (MÖT)", öğretmeni eleştirel, yansıtıcı, yaratıcı, işbirlikli ve düzenli bir topluluk çalışması yoluyla geliştirmeyi amaçlar. Uluslararası eğilimler yetişkin eğitimi ilkelerine, iş birliğine, kolektif başarıya vurgu yapmaktadır. Türk eğitim sisteminde öğretmen gelişimi için yeni çabalar olmasına karşın, geleneksel hizmet içi eğitimin dışında sistematik bir biçimde uygulanan başka bir yaklaşım yoktur. Türk eğitim sisteminin özellikleri, öğretmen gelişim sorunları ve zümrelerin durumu ve başarım gizilgüçleri göz önünde bulundurulduğunda, mesleki öğrenme topluluklarının zümreler temelinde öğretmenlerin mesleki gelişimini sağlayabileceği düşünülmektedir. Bu noktadan hareketle bu araştırmanın amacı, Aydın ili Efeler ilçesinde iki resmi ortaokulda zümre temelli olarak iki ayrı mesleki öğrenme topluluğunun kurulması, bu toplulukların çalışmalarının başlatılması ve sürdürülmesi, uygulama sürecinde ve sonunda etkililiğinin topluluk üyelerinin ve okul yöneticilerinin görüşleri ile araştırmacının gözlemlerine göre değerlendirilmesidir. Topluluklardan biri uygulama için gönüllü olan dört fen ve teknoloji öğretmeninden, diğeri ise üç fen ve teknoloji öğretmeni ile aynı branştan bir müdür yardımcısından oluşmaktadır. Araştırma eylem araştırması desenine göre tasarlanmıştır ve 2017-2018 Eğitim Öğretim Yılı Bahar Yarıyılında Ocak ve Haziran ayları arasında yürütülmüştür. Uygulama kapsamında araştırmacı ve danışmanı tarafından sentezlenen yedi mesleki gelişim etkinliği, topluluk üyelerinin isteği ile yürütülmüş ve on topluluk toplantısı yapılmıştır. Veriler odak grup görüşmeleri, bireysel görüşmeler, gözlemler ve belgeler aracılığıyla elde edilmiştir. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Sonuçlar, mesleki öğrenme topluluğu uygulamasının yenilikçi, ekonomik, sürdürülebilir, etkili ve verimli bir uygulama olduğunu ve çalışma kapsamında öğretmenleri viii zaman içinde gelişime güdülediğini ortaya koymaktadır. Mesleki gelişim eylem planı dahilinde kullanılan etkinlikler sürecinde eğitim sisteminin çeşitli sorunları tartışılmış ve bu sorunlara çözümler üretilmiştir. Sonuç olarak, MÖT uygulamasının öğretmenlerde bireysel sorumluluğu, öz farkındalığı, MÖT ile gelişime güdülenmeyi, liderliği, eğitsel konulara ilişkin eleştirel düşünmeyi, etkinlikleri içselleştirmeyi ve işbirliği yapabilmeyi geliştirdiği belirlenmiştir. Topluluklarda ise kolektif sorumluluğu, kolektif farkındalığı, topluluk içi iletişimi, grup normlarını, doğal iş birliği ve paylaşımları ve süreci bütünleştirmeyi geliştirmiştir. Sürecin bütünü öğretmenlerde bir dönüşüm sağlamıştır. Araştırma bulguları ışığında, okullarda zümreleri mesleki öğrenme topluluğuna dönüştürmek için bir model önerisi getirilmiştir. Bu modelin temel özellikleri, uygulamanın ihtiyaç ve gönüllülük temelli oluşudur. Uygulamanın yaygınlaştırılması için MÖT konusunda müdürlere ve lider öğretmenlere eğitim verilmeli, MÖT paydaşlara güçlü bir biçimde tanıtılmalı, uygulamaya katılacak öğretmenler maddi ödülle (ek ders) teşvik edilmeli, öğretmenin ders yükü azaltılıp resmi planlama ve hazırlık zamanı ayarlanmalıdır. Okul müdürleri destekleyici bir tutum sergilemeli, MÖT'ü kurmadan önce zümrelere ortak boş saat ve toplantı mekânı ayarlamalı, lider öğretmenden destek almalı ve öğretmenleri maddi olmayan ödülle teşvik etmelidir. Topluluğu kurduktan sonra ise müdahale etmemeli, öğretmenlerle MÖT'ün devamı için iş birliği yapmalıdır. MÖT'e gönüllü olan öğretmenler, ihtiyaçlar ve beklentiler doğrultusunda kendilerini ve öğretimlerini geliştirecek iş birlikli etkinlikler belirlemeli, bu etkinlikleri bir eylem planı dahilinde uygulamalı, sürekli geribildirim sağlamalı, deneyimlerini yansıtmalı ve süreci değerlendirerek yeni yollara yönelmelidir. MÖT üyeleri mesleki gelişimleri için çeşitli etkinlikler yapabilir. "Bakın ne paylaşacağım" etkinliği üyeler arası etkileşimi başlatmada, "mikroöğretim zamanı" etkinliği öz farkındalık kazandırmada, "film nasıldı" etkinliği eleştirel düşünme, sorgulama ve tartışma becerisini geliştirmede, "zümre toplantı tutanaklarımız ne söylüyor" etkinliği zümrenin kolektif farkındalık kazanmasında, "ortak ders planı hazırlıyoruz" etkinliği doğrudan sınıf içi etkinlikleri geliştirmede kullanılabilir. "Meslektaşımın dersini izliyorum" etkinliği geribildirimin gücüyle gelişim için, "kitap nasıldı" etkinliği hem eleştirel düşünme, sorgulama ve tartışma becerisi geliştirme hem de entelektüel gelişim için kullanılabilir