ALGISAL DUYU KARAKTERİSTİKLERİ KAPSAMINDA KENTSEL YEŞİL ALANLARIN BEDEN SAĞLIĞI RESTORASYONU ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Abstract

ÖZET ALGISAL DUYU KARAKTERİSTİKLERİ KAPSAMINDA KENTSEL YEŞİL ALANLARIN BEDEN SAĞLIĞI RESTORASYONU ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN İNCELENMESİ Niyaze YAKINLAR Yüksek Lisans Tezi, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Akpınar 2020, 77 sayfa Yeşil alanların insan ruh ve genel sağlığı ile ilişkisi uzun zamandır araştırılıyor olsa da yapılan araştırmalar çoğunlukla yeşil alanların tip ve karakterine bakmaksızın “sadece yeşil” olarak değerlendirilmiştir. Ancak, son yıllarda yapılan araştırmalarda, yeşil alanların farklı tip ve karakterde olduğunu ve her yeşil alanı aynı kabul etmenin yanlış olduğu vurgulanmıştır. Öyle ki, insan ruh ve genel sağlığını olumlu etkileyecek ideal yeşil alanların belirlenmesi için yeni araştırmaların gerekliliği belirtilmiştir. Bu öneriler ışığında insan ruh ve genel sağlığını olumlu etkileyecek kentsel yeşil alanların belirlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda bu tezin amacı Algısal Duyu Karakteristiklerinin (PSD) insan ruh sağlığı ve restorasyonu ile ilişkisinin Dikkat Restorasyonu Teorisi (ART) kapsamında incelemesidir. Bu tez çalışması Aydın kent merkezi ve çevresinde 2019 yılında 18 yaş ve üstü 426 katılımcı ile yapılan yüz yüze anket çalışması ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada 8 farklı PSD (Doğallık, Kültürellik, Görünüm, Sosyallik, Mekân, Tür Çeşitliliği, Barınak ve Huzurluluk), ART bileşenleri (Uzaklaşma, Büyülenme, Uyum/Ahenk ve Uyumluluk) ve ruh ve fiziksel sağlık indikatörleri (Stres, Ruh Sağlığı, Genel Sağlık, Yaşam Kalitesi, Psikolojik Yanı ve Psikolojik Tedavi) çoklu doğrusal regresyon analizi ile sosyo ekonomik veriler istatistiksel olarak kontrol edilerek ölçülmüştür. Araştırma bulguları, “Doğallık” ve “Barınak” karakteristik özelliklerinin “Uzaklaşma”, “Büyülenme” ve “Uyumluluk” ile pozitif anlamlı ilişkili olduğunu göstermiştir. Diğer taraftan, sonuçlar “Tür Çeşitliliği karakteristiğinin “Uzaklaşma” ve “Uyumluluk” ile negatif anlamlı ilişkili olduğunu; “Huzurluluk” karakteristik özelliğinin ise “Uzaklaşma”, “Büyülenme” ve “Uyumluluk” ile negatif anlamlı ilişkili olduğunu göstermiştir. Ruh ve fiziksel sağlık açısından ise sonuçlar, “Doğallık” karakteristiğinin “Stres” ve “Ruh Sağlığı” ile pozitif anlamlı ilişkili olduğunu, “Tür Çeşitliliği” karakteristik özelliğinin ise “Ruh Sağlığı Tanısı” ile pozitif anlamlı ilişkili olduğunu göstermiştir. ART bileşenleri açısından ise, sonuçlar “Uzaklaşma”nın stres ile pozitif anlamlı ilişkiliyken, “Büyülenme”nin “Ruh Sağlığı Tanısı” ile pozitif anlamlı ilişkili olduğunu göstermiştir. Bu tezde edilen sonuçlar, “Doğallık” ve “Barınak” özelliklerine sahip kentsel yeşil alanların insanların ruh sağlığı ve restorasyonu üzerinden olumlu etkide bulunabileceğini; diğer taraftan “Tür Çeşitliliği” ve “Huzurluluk” özelliklerine sahip kentsel yeşil alanların insan ruh sağlığı ve restorasyonu üzerinde olumsuz etkide bulunabileceğini önermektedir. Ayrıca Aydın’daki kentsel yeşil alanların “Büyülenme” özelliğinin kullanıcılar üzerinden olumsuz ruh sağlığı etkisi olabileceği sonucuna varılmıştır. Bu tezde elde edilen bulgular, kentsel yeşil alanların planlanması ve tasarımında söz sahibi olan yerel yöneticiler ve peyzaj mimarlarına halk sağlığı açısından kentsel yeşil alanların hangi karakteristik özellikte olması gerektiği konusunda bilimsel veri sunmaktadır. Belirtilen özellikte kentsel yeşil alanların tasarlanması durumunda, uzun vadede sağlık harcamalarının azaltılması mümkündür.