Koçlarda Çinko Kullanımının Sıcak Stresine ve Spermanın Dondurulabilirliği Üzerine Etkisi

Abstract

Global ısınma evcil hayvanlarda verim düşüklüğü ve üreme mekanizmalarının aksamasına neden olmaktadır. Sıcak stresinin özellikle çiftlik hayvanlarında yol açtığı zararların azaltılmasına yönelik stratejilerin geliştirilmesi önemli bir zorunluluk haline gelmiştir. Çinko, metabolizma ile ilgili 300 den fazla enzimin faaliyet göstermesi için gerekli bir mineraldir. Üremeye ilişkin pek çok fizyolojik mekanizmada yer alır. Bu çalışmada yem katkı maddesi olarak kullanılan çinkonun koçlarda sperma kalitesi üzerine sıcak stresinin oluşturduğu olumsuz etkileri ortadan kaldırabilme potansiyeli ve spermanın yıl boyu dondurulabilirliği üzerine olan etkisi araştırılmıştır. Sperma vericisi olarak 10 baş koç kullanılmıştır. Koçlar kontrol ve deneme grubu olarak eşit iki gruba ayrılmış kontrol grubu kuru yonca ve arpa peleti ile beslenmiştir. Çinko grubuna ise yukarıdaki rasyona ek olarak günlük 50 mg çinko ilave edilmiştir. Koçlar belirtilen rasyonla 18 ay boyunca beslenmiştir. Hayvanların sıcak stresinden etkilendiği aylar sıcaklık-nem indeksi (THI) değerleri yardımıyla belirlenmiş ve stresin görüldüğü ayların Haziran-Eylül arası olduğu tespit edilmiştir. Koçlarda sıcak stresi dönemi içinde ve dışında motilite, canlılık, akrozom reaksiyonu, membran bütünlüğü, anormal spermatozoon oranı ve mitokondriyal aktivite değerleri belirlenmiştir. Ayrıca, çinkonun dondurulan sperma örnekleri üzerinde koruyucu bir etkisinin bulunup bulunmadığını belirlemek için, 12 ay boyunca sperma dondurma işlemi gerçekleştirilmiş ve aynı parametreler dondurulup çözdürülen örneklerde de izlenmiş ve karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak; koçlarda yem katkısı olarak 50 mg/gün çinko kullanımının sıcak stresine karşı koruyucu bir etkisi bulunamamış (P>0,05), benzer şekilde dondurulan örnekler üzerinde de herhangi bir kryoprotektif etkinliği gözlenmemiştir (P>0,05). Bu sonucun elbette çalışmanın yürütüldüğü şartlar için (yem, kullanılan çinko türevi, doz ve coğrafi bölge gibi) doğru olduğu, koşullara ilişkin farklılıkların sonuçları değiştirebileceği kanısına varılmıştır.