Ortaokullarda veli-okul iş birliği: çoklu durum çalışması

Abstract

Günümüzde çocuğun akademik başarısında okul tüm görevleri tam olarak yerine getirse bile bu yeterli değildir. Öğrenci davranışlarında, disiplin konusunda, okul sonrasında evde yaptığı çalışmaların takibinde ailelerin çocuk üzerinde kurduğu kontrol mekanizması en az okul kadar etkilidir. Hayatı boyunca çocuğu iyi tanımak, ilgi alanlarını keşfedip ortaya çıkarmak, eksik olduğu yanları tespit etmek ailenin çocuğu bir adım öne çıkarmasını sağlar. Çocuğun eğitim hayatı boyunca okul ile köprü kurup, ilgi ve yetenekleri okul ile paylaşan aileler çocuğun eğitiminde sağlam adımlar atmış olur. Aileler hem okulun hedeflediği amaçlardan, vizyonundan ve akademik kadrosundan hem de okul sonrası yürüttüğü disiplinli çalışma ve kontrol çalışmasıyla çocuğa destek olarak başarılı bir geleceğe adım atmasına yardımcı olur. Bu süreçte ailelerin de istek ve beklentisinin okul tarafından karşılanması okulunda öğrenciye sağladığı kontrol okul veli iş birliğine bağlıdır. Aile ve okul sürekli iletişim, iş birliği halinde olduğu takdirde çocuğun eğitim süreci yapıcı, ilerlemeci yönde gelişir ve öğrencinin sahip olduğu potansiyeli açığa çıkarmasını kolaylaştırır. Öğrencinin gelişmesinde hem ailenin hem de okulun önemi bilindiği için okul veli iş birliği, hem okul yöneticileri hem öğretmenler hem de veliler için önemli bir sorunsal durum olmuştur. Günümüzde eğitim sektörü, sürekli gelişen, değişen bir sektördür, eğitim sistemindeki değişiklikler, değişen yeni gelişmelerin süreçte vakit kaybetmeden takip edilmesini de beraberinde getirir. Bu yüzden eğitim sektöründe, eğitim hizmetlerinin pazarlanması ve özellikle büyük illerde özel okulların büyük bir ilgi görmesine neden olmaktadır. Günümüzde değişen eğitim sistemi ve sınav sistemi, kaygılar, okulların merkeziyetçi tutumu ve fiziksel olanaklar beraberinde velileri özel okul arayışına yönlendirmiştir. Özellikle çocuğunu özel okula gönderen velinin istekleri, hedefleri daha vi farklı olabilmekte ve öğretmen ve okulun akademik başarısı okul seçiminde en önemli faktörlerden biri haline gelmektedir. Bu yüzden araştırmanın amacı, okul aile iş birliğinin gerekliliğinin vurgulanmasıdır. Ayrıca ailelerin okul ile kurduğu iş birliğinin özel okul ve kamu okulları arasında görülen benzerlik ve farklılıkları araştırmak amacıyla hazırlanmıştır. Okul-veli iş birliğini özel ortaokul ve kamu ortaokulları bağlamında, İzmir ilinde durum çalışması olarak karşılaştırmalı ele alan bir çalışmaya rastlanmamış olması, bu çalışmayı alanda önemli hale getirmektedir. Bu çalışma gerçek yaşamın, güncel bağlam ya da ortamın içinden seçilen bir durumun araştırmasıdır. Bu yüzden çalışma nitel araştırma desenlerinden, çoklu durum desenine göre planlanmıştır. İzmir İli merkez ilçelerindeki ortaokullar, 2016 yılı TEOG sınav verilerine göre özel ortaokullar ve kamu ortaokulları olmak üzere iki liste ayrı çıkarılmıştır. Sınav sonucuna göre ayrılan özel ve kamu okullarından amaçlı örnekleme tekniklerinden aykırı durum örneklemesi ile başarılı ve başarısı düşük okullardan birer tane olmak üzere toplamda 4 ortaokul belirlenmiştir. Araştırma, 4 okuldan 1 yönetici, 1 öğretmen ve 1 veli olmak üzere toplamda 12 katılımcı ile ayrıntılı görüşme yapılarak yürütülmüştür. Araştırma verilerini toplamak için öğretmen ve yöneticiler için aynı, veliler için ayrı “yarı yapılandırılmış görüşme formları” hazırlanmıştır. Verilerin analizinde okulların benzerlikleri ve ortaya çıkan farklılıkları teker teker ele alınmıştır. Araştırmanın sonucunda, okul aile iş birliği açısından çalışmaya alınan özel ortaokullar ve kamu ortaokulları değil başarılı ve başarısız okullar birbirinden ayrışmıştır. Başarılı okulların okul veli iş birliğinin güçlü olduğu, velinin çok sık okula geldiği ya da çağrıldığı anlaşılmıştır. Aile bütünlüğü parçalanmış aileler olmasına karşın başarılı olan ortaokullarda toplantı zamanlarında genel olarak aile üyelerinden en az birinin toplantıya katıldığı, okul yıl içinde akademik anlamda ek kaynak talep ettiğinde velilerin en kısa zamanda kaynak temin ettiği belirlenmiştir. Bu okulların, velileri, rehberlik için okula çok sık davet ettiği (okula uzman çağrılarak veli semineri verme); rehberlik biriminin ve sınıf öğretmenlerinin aktif çalıştığı (rehber öğretmenlerin veli seminerleri düzenledikleri, sınıf öğretmenlerinin de belirli zamanlarda öğrenci hakkında veliye bilgi verdikleri) saptanmıştır. Ailelerin eğitime bakış açılarının da önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu okulların yönetim anlayışının süreklilik gösterdiği, eksiklikler olsa bile öğretim yılı sonunda vii ya da başında yapılan öğretmen toplantılarında bunu kendi içinde telafi edebildikleri anlaşılmıştır. Önemli bir bulgu da bu okullarda okulun işleyişine velinin müdahalesine fazla izin verilmemesidir. Başarısız okullara bakıldığında ailelerin yıl içerisinde okula ancak sorun olduğunda ya da yılda bir iki kez sadece veli toplantılarında geldiği, okula gelmeyen veliler için ayrıca bir yöntem geliştirilemediği, yönetimin de veli ile sadece ihtiyaç doğduğunda görüştüğü saptanmıştır. Ayrıca bu okullarda velinin okulun yönetimine karşı söz hakkının olduğu zaman zaman iç işleyişe müdahale ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Okullara bakıldığında hepsinin öğretmene önem verdiği ve velinin karşısında öğretmenini savunduğu belirlenmiştir. Ancak ailelerin öğrenci ve okula karşı tutumu konusunda ve okulların ailelerle iletişim kurma çabasında farklılıklar olduğu saptanmıştır. Ayrıca kamu okullarında ikili öğretim, her anlamda okulu sıkıntıya sokan bir olgu olarak ön plana çıkmıştır.