Evde yaşayan yaşlıların aktif yaşlanma ve yaşam kalitesi yönünden değerlendirilmesi: Nazilli örneği

Abstract

Toplumların yaşlanmasının en önemli etkenleri, doğuşta beklenen yaşam süresinin uzaması ve kadın doğurganlığının azalmasıdır. Yaşam süresinin uzamasıyla ve yaşlılarda kronik hastalıklarda artışla birlikte başka birinin bakım ve gözetimine ihtiyaç da artmaya başlamıştır. Yaşlılar; kurumsal bakım yerine, evinde yaşlanmaya ve ihtiyacı olan bakımı evinde almayı tercih etmektedirler. Yaşlılarda yaşam kalitesi özellikle son yıllarda tüm dünyada önem kazanan bir kavram haline gelmektedir. Yaşlıların kendilerini fiziksel, psikolojik ve sosyal açıdan iyi hissetmelerine devam edebilmesi, yaşam kalitesinin sürdürülmesi açısından çok önemlidir. Bu açıdan yaşam kalitesi yüksek yaşlıların, toplumla etkileşimleri de sağlıklı bir biçimde gerçekleşeceğinden sağlıklı ve aktif yaşlanma sürecine de olumlu bir biçimde yansıyacaktır. Bu bağlamda, evde yaşayan yaşlılarda yaşam kalitesinin ne düzeyde olduğu, bu konuda ne tür sıkıntıların mevcut olduğunun ortaya konulması, yaşlıların bu konuda yaşadığı sorunları çözmeye yönelik makro politika ve uygulamaların geliştirilmesi açısından önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, Aydın Nazilli İlçesi’nde evinde yaşayan 65 yaş ve üstü bireylerin günlük yaşam aktivitelerini yerine getirebilme durumlarının belirlenmesi, yalnızlık düzeylerinin ve yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin değerlendirilmesidir. Araştırma nicel araştırma yöntemlerinden tanımlayıcı ve kesitsel türde bir çalışmadır. Araştırma evrenini; Aydın İli, Nazilli İlçesi’nde evinde yaşayan 65 yaş ve üstü bireyler oluşturmuştur. Araştırmanın örneklem seçiminde, basit rastgele tabakalı örnekleme yöntemi kullanılmış ve evinde yaşayan 65 yaş ve üstü 376 bireylerden oluşmuştur. Araştırmada; Demografik ve Kişisel Bilgi Formu, Yaşlılarda Yaşam Kalitesi Ölçeği (WHOQOL-OLD.TR), KATZ Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeği (KGYA) ve Yaşlılar İçin Yalnızlık Ölçeği kullanarak yüz yüze anket yöntemi uygulanarak veriler SPSS 25.0

vi programında analiz edilerek, Mann-Whitney U testi, Kruskal Wallis H testi, Korelasyon testi ve Bonferroni testi uygulanmıştır. Çalışma bulgularında; cinsiyete, yaşa, eğitim düzeyine, medeni duruma, meslek, bireyin kiminle yaşadığına, sağlık durumuna, sosyal güvenceye, aylık gelire ve yalnızlık düzeyine göre günlük yaşam aktivitesi ve yaşam kalitesi arasında istatiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0,05). Günlük yaşam aktivitelerini yerine getirebilme düzeyi arttıkça, yaşam kalitesi düzeyi de artmıştır. (r=0.482, p<0.05). Erkek yaşlı bireylerin yaşam kalitesi kadın yaşlı bireylere oranla daha yüksek olduğu; alt gelir grubunda olan bireylerin sosyal katılım sağlama ve yaşam kalitesinin daha düşük olduğu; yaşlılarda yalnızlık arttıkça, yaşam kalitesinin düştüğü (r=-0.720, p<0.05) görülmüştür. Yaş alma ile birlikte bireyin günlük yaşam aktivitesinde azalma, yaşlının bakıma muhtaçlığını artıracağı ve yaşam kalitesini düşüreceği göz önüne alındığında; günlük yaşam aktivitelerinin yerine getirilmesine yönelik destek hizmetlerin sağlanması ve buna yönelik düzenlemelerin hayata geçirilmesi bireyin yaşam kalitesinin artmasına, topluma katılımlarının sağlamaya ve yalnızlığının azaltılmasına dikkate değer katkı sağlayacaktır.