Yeni ekonomi çerçevesinde çalışma hayatında yaşanan dönüşümler

Abstract

Toplumsal yaşam ve çalışma yaşamı dinamik bir yapıya sahiptir. Tarihsel gelişim sürecinde çalışma yaşamı teknolojik gelişmelere, koşullara ve ihtiyaçlara göre değişim göstermektedir. Çalışma ilişkileri tarihsel olarak pre endüstriyel dönem, endüstriyel dönem ve post endüstriyel dönem şeklinde incelenebilmektedir. Bu araştırmada post endüstriyel dönem olarak ifade edilen yeni ekonominin işgücü piyasasında, işsizlik ve sendikalar üzerinde ne gibi değişimlerin yaşanmasına neden olduğu sorusunun cevabı aranmaktadır. Post-endüstriyel dönem olarak da ifade edilen endüstri sonrası dönemde ortaya çıkan “yeni ekonomi” kavramı, kendinden önceki dönemde yaşanan gelişmelerin sonucudur. Yeni ekonomi; diğer üretim faktörleri yanında bilginin de üretimde yoğun olarak kullanıldığı ve her alanda önemli değişimlerin yaşandığı bir süreçtir. Küreselleşme, enformasyon teknolojisinde yaşanan gelişmeler ve uygulanan neoliberal politikalar gibi unsurlar yeni ekonomi üzerinde etkili olmaktadır. Yeni ekonomi de gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde farklılıklar göstermekle birlikte, işgücü, işsizlik, istihdam ve sendikalar üzerinde etkili olmaktadır. Bu çalışmada yeni ekonomi kavramının işgücü piyasası, çalışma ilişkileri ve sendikal örgütlenme üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaca yönelik doküman taramasının yanında istatistiki verilerden de yararlanılarak betimsel bir çalışma yapılmıştır. Elde edilen bulgular sonucunda yeni ekonominin AR-GE ve eğitime önem veren gelişmiş ülkelerde, yeni iş ve mesleklerin ortaya çıkmasına, istihdamın genişlemesine ve işsizlik oranının düşmesine neden olduğu görülmüştür. Gelişmekte olan ülkeler grubunda değerlendirilen AR-GE yatırımlarının ve istihdam edilenler içerisinde yüksek eğitimli işgücü sayısının düşük olduğu Türkiye’de ise yeni ekonominin istihdamda daralma ve işsizlikte artışın yaşanmasında etkili olduğu görülmektedir. Yeni ekonomi ile istihdamda daralma, işsizlikte artış gibi sorunlar yanında sendikaların işlevlerinde zayıflama viii ve sendikalaşma oranlarında da azalmalar görülmektedir. Bu çerçevede Türkiye’de istihdam potansiyelinin yaratılması ve işsizliğin azaltılması için devlet, kamu ve akademi iş birliği ile yeni ekonomik sisteme adapte olunarak işsizliğin azaltılması öngörülmektedir. Sendikalarında güç kazanmak ve üye sayılarını arttırmak için yeni ekonomiye adapte olmaları gerektiği düşünülmektedir.