18. ve 19. yüzyıl Aydın sufileri ve sufilerin mezar taşları

Abstract

Mezar taşları bir yerleşimin tapusu, tarihsel gerçekliğin taşa nakşedilmiş halidir. XI. yüzyıldan itibaren, devamlı surette artan Türk göçleri neticesinde Türkleşen ve İslamlaşan Aydın’da da, farklı demografik unsurların ve kültürel yapıların etkisiyle çok zengin bir mezar taşı havuzu oluşmuş ve günümüze dek gelebilmiştir. Çalışmamızda, Aydın’ın muhtelif mezarlıklarındaki 600 mezar taşı incelenmiş ve bu mezar taşları içerisinden tarikat mensubu olan 18 sufinin mezar taşı bulunmuş ve bu mezar taşlarının terk sayılarından 10 farklı tarikat tespit edilmiştir. Bu bağlamda özellikle Aydın’da ortaya çıkan tarikatlar, bu tarikatların edep ve erkânı, tarikat taclarının özellikleri, bu tarikatlara intisap eden Aydınlı sufilerin biyografik bilgileri, ikinci el kaynaklar ışığında yazıya dökülmüş, tarikat mensubu olan sufilerin mezar taşları, edebi şekil ve tezyinat açısından incelenmiş ve sınıflandırılmıştır. Böylelikle XV. ve XIX. yüzyıl aralığındaki Aydın’ın dini hayatı, mezar taşları merkezli bir çalışmayla ele alınarak ortaya konulmaya çalışılmıştır.