Sarıveliler folklorü ve yörükleri

Abstract

Geçmişten günümüze kadar Yörük kelimesinin kimleri kapsadığı hakkında çok çeşitli görüşler bulunmaktadır. Günümüzde Yörük kelimesi “yörü-, yürü-“ kelime kökünden gelen, yürüyen anlamındaki “Yürük” kelimesiyle kullanılır. Yörükler sürekli göç ettiklerinden kendilerine yürüyen Türk denilmiştir. Göçebe yaşam tarzı yaşayan Yörükler Anadolu’nun çeşitli yerlerine, siyasal baskılar, dönemin devlet adamlarının uyguladığı iskân politikaları, otlak yerlerinin yetmemesi, aşiret kavgaları, kız kaçırma sonrası küslükler, yerleşik hayatın cazipliği gibi sebeplerle dağılmışlar ve zaman içerisinde de buralara yerleşerek yerleşik yaşam tarzını benimsemişlerdir. Bu çalışmada Taşeli’nde şu anda göçerliği devam ettiren Sarıkeçili Yörükleri ile zamanla yerleşik hayata geçerek “yatuk” adını alan Yörükler ele alınmıştır. Çalışmanın temelinde, Taşeli’nin merkezinde kurulu olan Sarıveliler ilçesi vardır. Çalışma 6 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Yörüklük Folklorü ve Sarıveliler üst başlığı işlenmektedir. Yörüklük tarihi, Yörüklüğün yöre ile ilişkisi, Sarıveliler tarihi, günümüzde Sarıveliler işlenir. İkinci bölümde; Sarıveliler’de halk edebiyatı üst başlığı işlenir. Bu başlıkta yöresel halk şairlerinden şiirler, kaynak kişilerden alınan ağıtlar ve maniler, halk hikâyeleri, masallar ve efsaneler ele alınmıştır. Üçüncü bölümde; Sarıveliler’de halk inançları, adetleri ve halk ilimleri üst başlığı işlenir. Bu başlıkta nazar inancı, öenmli bir ermiş olan Aksakal Ümm-i Sinan ve türbesi, Yeşil Direk Mağarası inancı, Büyülü Dede ve türbesi, Taşeli’nde halkın birbirine karşı durumları ve düşünceleri, sağaltım şifa ele alınmıştır. Dördüncü bölümde; Sarıveliler’de halk ekonomisi, el sanatları, giyim kuşam süslenme üst başlığı işlenmektedir. Bu başlıkta halk ekonomisi, el sanatları ve giyim, kuşam, süslenme konuları ele alınmıştır.

viii Beşinci bölümde; Sarıveliler’de halk eğlenceleri, geçiş törenleri ve festivaller üst başlığı işlenir. Bu başlıkta halk eğlenceleri başlığında yetişkin ve çocuk oyunları, geçiş törenleri başlığında doğum, sünnet, okula başlama, askere gönderme, düğün ve ölüm konuları, festivaller başlığında I. Geleneksel Sarıveliler Karac’oğlan ve Yayla Şenliği başlığında Karacaoğlan ve ilçe ile ilişkisi ve çevre ile etkileşimleri ele alınmıştır. En son sonuç bölümü ile tüm bölümlerden elde edilen çıkarımlar yer almaktadır. Anlatımlara bazı yerlerde fotoğraflar da eklenmiştir. Bitmek üzere olan konargöçerlik ve ardından süregelen Yörüklük kültürü bu çalışmada ele alınmıştır.