Zeytin üreticisi ülkelerde zeytin ihracatının etkinlik analizi: Türkiye örneği

Abstract

Sağlıklı tüketim alıĢkanlıklarının tüm dünyada giderek daha fazla önem kazanmasıyla birlikte zeytin üreticisi ülkeler açısından zeytin ve zeytinyağı ihracatı önemli bir tarımsal gelir kaynağı olmuĢtur. Zeytin ürünü kendine has özellikleri nedeniyle her iklim ve toprak koĢulunda mahsul veren bir ürün olmadığından dünyada sadece belirli coğrafyalarda yetiĢmektedir. Bu özel coğrafi koĢullara sahip ender ülkelerden biri olan Türkiye için de zeytincilik sektörü büyük önem taĢımaktadır. Türkiye zeytin üreticisi ülkeler arasında ilk on içerisinde yer almasına rağmen gerçekleĢtirdiği ihracat hacmi bakımından rakiplerine göre uluslararası zeytin ve zeytinyağı piyasasında elde etmesi gereken konuma ulaĢamamıĢtır. Bu çalıĢmada önemli zeytin üreticisi ülkelerin ve Türkiye‟nin zeytin ve zeytinyağı ihracatındaki etkinliği, Veri Zarflama Analizi (VZA) ile incelenmesi amaçlanmıĢtır. Dünyada zeytin ve zeytinyağı üretiminde önemli 10 ülkenin, 2003-2017 yılına ait verileri ile yapılan analizden sonra ülkeler etkinlik derecelerine göre sıralanmıĢ ve ihracat etkinlikleri için hedefler belirlenmiĢtir. VZA ile elde edilen sonuçlar dikkate alındığında; tüm sezonlarda Arjantin‟in zeytin ihracatında etkin ülke olduğu, Ġspanya ve Yunanistan‟ın da birkaç sezon hariç diğer tüm sezonlarda etkin oldukları görülmüĢtür. Zeytinyağı ihracatı etkinliğinde ise Ġtalya ve Ġspanya tüm sezonlarda etkin ülke olarak yer almıĢlardır. Türkiye‟nin analiz kapsamındaki diğer zeytin üreticisi ülkelere göre hem zeytin hem de zeytinyağı ihracatında etkin bir ülke olmadığı görülmüĢtür. Özellikle uluslararası zeytinyağı piyasasındaki rakiplerindeki uygulamalarla karĢılaĢtırıldığında; Türkiye‟nin zeytin ve zeytinyağı üretimi ve dıĢ ticaretinde yüksek potansiyeli olan ülkelerden biri olmasına rağmen istikrarlı iĢleyen bir zeytin politikasına sahip olamadığı görülmektedir. Yüksek girdi maliyetleri ve katma değeri düĢük Ģekilde zeytinyağını ihraç etmesi bu potansiyeli etkili bir Ģekilde kullanamamasına neden olduğunu söylemek mümkündür