Öğretim elemanlarının bakış açısıyla örgütsel sessizlik

Abstract

Bu çalıĢma, Ege Bölgesindeki bir devlet üniversitesinin farklı birimlerinde görev yapan öğretim elemanlarının sessizlik algılarını, eğer varsa sessizliğe neden olan faktörleri ve sessizliğin muhtemel sonuçlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Öğretim elemanlarının sergiledikleri örgütsel sessizlik türlerini, örgütsel sessizliğin nedenlerini ve sonuçlarını saptamayı ve ayrıntılı olarak açıklamayı amaçlayan bu çalıĢmada karma araĢtırma yöntemi izlenmiĢtir. AraĢtırmada önce nicel veri toplama yöntemi izlenmiĢ ve veriler nicel çözümleme tekniklerinden yararlanarak çözümlenmiĢtir. Daha sonra, elde edilen bulgulardan hareketle görüĢme formu hazırlanarak nitel veri toplama yöntemi izlenmiĢ ve veriler nitel veri çözümleme teknikleriyle çözümlenmiĢtir. Bu nedenle araĢtırma “Açımlayıcı Sıralı Desen” olarak tasarlanmıĢtır. AraĢtırmanın evrenini, farklı birimlerde görev yapan 1301 öğretim elemanı oluĢturmaktadır. Örneklem ise küme örnekleme yöntemi ile seçilen 376 öğretim elemanından oluĢmuĢtur. Nitel aĢamada amaçlı örnekleme tekniklerinden maksimum çeĢitlilik örnekleme tekniğiyle belirlenen farklı birimlerde görev yapan farklı unvanlarda 12 öğretim elemanı ile görüĢmeler gerçekleĢtirilmiĢtir. AraĢtırmada, öğretim elemanlarının örgütsel sessizlik algılarını belirlemek için alanyazında yaygın olarak kullanılan ve Dyne, Ang ve Botero (2003) tarafından geliĢtirilmiĢ olan 15 maddelik “Örgütsel Sessizlik Ölçeği” kullanılmıĢtır. Nicel verilerin değerlendirilmesinden sonra araĢtırmacı tarafından geliĢtirilen 6 maddelik görüĢme formu hazırlanmıĢtır. Nitel veriler yarı yapılandırılmıĢ görüĢme tekniğiyle elde edilmiĢtir. Nicel aĢamada elde edilen baĢlıca bulgular Ģöyledir: Örgütsel sessizliğin genel ortalamasında kadınların erkeklerden; “AraĢtırma Görevlilerinin” “Profesörlerden” ve “Diğer (Öğretim Görevlileri-Okutmanlar-Uzmanlar)” grubundan, “Korunmacı Sessizlik” viii boyutunda 25-32 yaĢ aralığındaki öğretim elemanlarının diğer bütün yaĢ gruplarındakilerden daha sessiz oldukları saptanmıĢtır. Yine “Korunmacı Sessizlik” boyutunda “AraĢtırma Görevlilerinin” diğer bütün gruplardan; “Yardımcı Doçentlerin (Dr. Öğretim Üyelerinin)” “Profesörlerden ve Diğer (Öğretim Görevlileri-OkutmanlarUzmanlar)” grubundan; (1-8 yıl) çalıĢma aralığındaki öğretim elemanlarının (9-16 yıl) ve (25 yıl ve üstü) çalıĢma süresine sahip olanlardan daha sessiz oldukları belirlenmiĢtir. Hem sessizlik genel ortalamasında hem de “Kabullenici Sessizlik” boyutunda; “Fakültelerde” ve “Yüksekokullarda” çalıĢan öğretim elemanları “Meslek Yüksekokullarında” çalıĢan öğretim elemanlarından daha sessiz bulunmuĢtur. “Korumacı Sessizlik” boyutunda; bu üniversitede 6-10 yıl çalıĢmıĢ olanlar ve 11-15 yıl çalıĢmıĢ olanların, 16 yıl ve üstü çalıĢma süresindekilere kıyasla daha sessiz oldukları belirlenmiĢtir. AraĢtırmanın nitel aĢamasında elde edilen bulgular ise akademik unvan değiĢkenine iliĢkin nicel aĢamada çıkan sonuçları desteklerken, özellikle yaĢ değiĢkenine iliĢkin nicel aĢamada çıkan sonuçlardan farklı bulguları da içermektedir. Nicel aĢamada elde edilen bulgulara göre yaĢı genç olan öğretim elemanları daha sessiz kalırken, nitel aĢamada elde edilen bulgulara göre öğretim elemanlarının yaĢı ilerledikçe yaĢadıkları öğrenilmiĢ çaresizlik deneyimlerinden dolayı sessizlik davranıĢları artmaktadır. Tüm bulgular değerlendirildiğinde, çalıĢma kapsamına alınan üniversitede örgütsel sessizlikte, çalıĢma süresi az olanların, akademik kariyerin baĢında olanların ve akademik yükselme kaygısı olanların sessiz olduğu akademik kariyer basamaklarının sonunda olanlardaki sessizliğin ise öğrenilmiĢ çaresizliğe dayandığı bulunmuĢtur. Çarpıcı bir sonuç ise akademik hiyerarĢinin, sessizliği olumsuz etkileyen bir olgu olmasıdır.