Sigara içen sağlık çalışanlarının transteoretik modele göre bulunduğu değişim aşaması ve ilişkili faktörler

Abstract

Bu çalışma Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Uygulama ve Araştırma Hastanesi’nde sigara içen sağlık çalışanlarının transteoretik modele göre bulunduğu değişim aşaması ve ilişkili faktörlerini belirlemek amacıyla kesitsel olarak yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Uygulama ve Araştırma Hastanesi’nde 2019-2020 arasında çalışmaktaolan sigara içen ve son altı ay içinde bırakma çabasında olan 182 kişi oluşturmaktadır.Araştırmacı tarafından ilgili kurumda uygun görüşme ortamı sağlanarak katılımcılarla yüz yüze görüşülerek anketler uygulanmıştır. Veri toplama aracı olarak “Transteoretik Model’e (TTM) göre Değişim Aşamaları Algoritması”, araştırmacı tarafından lit1eratür taranarak geliştirilen “Anket Formu”, “Fagerström Nikotin Bağımlılık Ölçeği” ve “Beck Depresyon Ölçeği” kullanılmıştır. Toplanan veriler SPSS21.0 istatistik paket programında değerlendirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı bulgular için ortalama ve yüzde değerleri kullanılmıştır. Bağımlı değişken ile ilişkisini sorguladığımız özelliklerin ortaya çıkarılmasında KiKare ve student t testleri uygulanmış ve ilişkili bulunan faktörler çoklu değişkenli lojistik regresyon testi ile tekrar değerlendirilmiştir. Anlamlılık düzeyi 0.05 olarak kabul edilmiştir. Çalışmamızda araştırmaya katılanların %55,5’i (n=101) kadın, %44,50’i (n=81) erkek bireyden oluşmakta ve 145 (%79,67) kişi 40 yaş altında olup katılımcıların yaş ortalaması 30,9 (±7,8)’dir. Katılımcıların Transteoretik Model’e göre bulundukları değişim aşamaları sırasıyla; düşünmeyenler 70 (%38,46) kişi, düşünenler 24 (%13,19) kişi, hazır olanlar 68 (%37,36) kişi, harekete geçenler 20 (%10,99) kişiden oluşmaktadır. Fagerström Nikotin Bağımlılık testine göre 92(%50,50) kişinin bağımlılığı çok düşük düzeyde, 37 (%20,30) kişinin bağımlılığı düşük düzeyde, 16 (%8,80) kişinin bağımlılığı orta düzeyde, 22 (%12,10) kişinin bağımlılığı yüksek düzeyde, 15 (%8,20) kişinin bağımlılığı çok yüksek düzeydedir. Beck Depresyon Skalasına göre 108 (%59,30) kişi minimal depresyonda, 38 (%20,90) kişi hafif depresyonda, 32 (%17,60) kişi orta depresyonda, 4 (%2,20) kişi şiddetli depresyonda bulunmuştur. Çoklu değişken analizlerinde günlük 1-10 sigara tüketen bireylerin müdahaleye hazır olma olasılığı, 11ve üzeri günlük sigara tüketenlerinden 4,5 (%95 GA 1,9-10,6) kat fazla bulunmuştur. Son bir yıl içinde sigara bırakmayı denemiş olan bireyler, bir yıldan daha uzun süre içinde denemiş olanlara göre 2,8 (%95 GA 1,2-6,8 ); üç ve üzeri sayıda bırakma deneyimi olan bireyler, 2 ve altı deneme girişimine sahip olanlara göre 2,7 (%95 GA 1,2-6,1) kat müdahaleye hazır bulunmuştur. Öneri alma değişkeninde tekli değişken analizlerinde destek almışlar yönünde (p=0,028) anlamlı ilişki tespit edilmişken, çoklu analizlerde müdahaleye hazır olma durumu ile ilişkisini yitirmiştir (p>0,05). Kişilerin sigara bırakmaya hazırloşluğu ile sosyodemografik özellikleri, diğer sigaraya ilişkin özellikleri, fagerström nikotin bağımılık düzeyi ve beck depresyon düzeyi arasında anlamlı bir ilişki saptanamamıştır. Bu veriler doğrultusunda bireyin sigara bırakmaya hazıoluşluğu ile günlük içilen sigara miktarı, sigara bırakmayı deneme sayısı ve sigarayı en son ne zaman bırakmayı denediği arasında ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Tütün kontrolünde önemli rolüolan ve topluma rol model olabilecek sağlık personelleri için sigarayı bırakmaya yönelik destek programlarının geliştirilmesi bu bulgular sonucunda tekrar değerlendirilebilir.

This study was conducted cross-sectionally at the Practice and Research Hospital in Aydın Adnan Menderes University to ascertain the stage of change and related factors of smoking healthcare workers according to the transtheoretical model. The universe of the research consists of 182 people who have been trying to quit smoking in the last six months and working at the Practice and Research Hospital in Aydın Adnan Menderes University between 2019 and 2020. A questionnaire was administered by the researcher by providing a suitable interview environment in the aforementioned institution and by meeting face-to-face with the participants. According to the "Transtheoretical Model" (TTM), the "Phases of Change", the "Questionnaire Form" produced by the researcher, "Fagerström Nicotine Dependency Scale" and "Beck Depression Scale" were employed as data collection tools. The collected data were assessed in the SPSS 21.0 statistical package program. Average and percentage values were used for descriptive findings in the assessment of the data. Chi-square and student t-tests were applied to reveal the features which we questioned the relationship with the dependent variable, and the related factors were re-assessed with the multivariate logistic regression test. The significance level was accepted as 0.05. In the study, 55.5% (n=101) of the participants were female and 44.50% (n=81) were male and 145 (79.67%) were under the age of 40, and the average age of the participants was 30.9 (±7.8). The change phases of the participants according to the Transtheoretical Model are respectively; those not considering quitting are 70 (38.46%), the ones considering are 24 (13.19%), those who are ready to quit are 68 (37.36%), and the ones who take action are 20 (10.99%). According to the Fagerström Nicotine Addiction test; 92 (50.50%) individuals have very low dependency, 37 (20.30%) have low dependency, 16 (8.80%) have low level of addiction; for 22 (12.10%), addiction is at a high level, and 15 (8.20%) have a high level of addiction. According to the Beck Depression Scale, 108 (59.30%) were in a minimal depression, 38 (20.90%) were in mild depression, 32 (17.60%) were in a moderate depression and 4 (2.20%) were in severe depression. In multivariate analyses, individuals who consumed 1-10 cigarettes daily were found 4,5 times more likely to be ready for intervention than those who consumed 11 or more cigarettes daily (95% CI 1.9-10.6). Individuals who have tried to quit smoking in the past year were 2.8 times more ready for intervention than those who have tried to quit for more than a year (95% CI 1.2-6.8); on the other hand, individuals with three or more quitting experiences were 2.7 times more ready for intervention (95% CI 1.2-6.1) compared to those with 2 or fewer attempts. There was a significant relationship (p = 0.028) in the single variable analysis of the suggestion variable (p = 0.028), while it lost its relevance with the readiness to intervene in multiple analyses (p>0,05). No significant relationship was found between the readiness of quitting smoking and sociodemographic characteristics of individuals, other smoking-related features, Fagerström nicotine addiction level and beck depression level. Following these data, it was concluded that there exists a relationship between individuals' readiness to quit smoking and the number of cigarettes smoked daily, the number of attempts to quit smoking, and the last time of the attempt.It can be reevaluated on these findings, which are important in tobacco control and have support programs for smoking cessation in the role model of the society. Thanks to these findings, the development of smoking cessation support programs for healthcare professionals who have an important role in tobacco control and could be a role model for the society can be re-evaluated.